مفهوم سازي بومي: روشنفكران و بيماري هلندي در ايران

جوامع گوناگون در زمان‌‌هاي مختلف همواره با وقايعي روبه‌رو بوده‌اند كه واجد ويژگي‌هاي منحصربه فرد بوده و متفكران اين جوامع نيز در جهت شناخت اين پديده‌هاي نوظهور سعي در مفهوم‌سازي و نظريه‌پردازي آن‌ها بر اساس دستگاه‌هاي نظري مختلف داشته‌اند. در شرايط سيطره فرهنگي و سياسي مدرنيته‌ي غربي در قالب گفتمان‌هاي آكادميك در كشورهاي غيرغربي، در لايه‌هاي عمدتاً غير آكادميك اين كشورها و بيشتربه وسيله روشنفكران كه ارتباط بيشتري با متن اجتماعي داشته‌اند، به شكل مقدم مفاهيم و نظريه‌سازي‌هاي نويني در عرصه‌ي اجتماعي شكل مي‌گيرد. مفاهيمي كه نقش مهمي در شناخت نيات، اهداف، مقاصد و انديشه‌ اشخاص دارد. مسئله‌ نفت و پيامدهاي اجتماعي آن در ايران معاصر موضوع تفكر بسياري از متفكران و روشنفكران اجتماعي بوده است. بيماري هلندي بعنوان وضعيتي كه در آن درآمد ناشي از فروش يك منبع طبيعي صرف واردات بي‌رويه كالاهاي مصرفي و در نتيجه ايجاد تقاضاي فزاينده‌ي كاذب مي‌شود. در اين نوشتار درپي آن هستيم تا با روشي تفسيري در قالب روش هرمنوتيك عيني به تحليل دو اثر از روشنفكراني كه خطر اين بيماري را چه بصورت مستقيم و آگاهانه و چه غيرمستقيم تشخيص داده بودند همت گماريم. اين دو روشنفكر جلال آل احمد و محمد ابراهيم باستانيپاريزي هستند كه به ترتيب در كتاب غرب‌زدگي و حماسه كوير به مسئله بيماري هلندي البته نه با اين نام پرداخته‌اند و برخي پيامدهاي آن را نيز متذكر شده‌اند.