كوان (كتاب غولان ماني)

(Kawān (the Manichaean Book of Giants

نويسندگان و دانشمندان اسلامي از جمله ابن نديم، بيروني - شهرستاني و يعقوبي دانسته ­هاي ارزشمند خود را درباره ماني و دين او در نوشته ­هاي خود آورده ­اند و اين همه پيش از آن است كه اروپاييان شناخت درستي از اين دين فراموش شده داشته باشند. ابن نديم چنان با درستي و گزارش گونه و بي‌هيچ پيش داوري­اي درباره اين دين سخن گفته است كه در جهان باستان بي سابقه است. هرچه كه او گفته نيز پس از يافتن دست نوشته­ هاي مانوي تأييد شد. از جمله در گفتار او درباره دين مانوي در الفهرست، نام كتاب­ هاي ماني نيز آمده است كه يكي از آنها كوان (كتاب غولان) است. هنينگ (1943) نخستين كسي است كه قطعه­ هاي تورفاني كوان را بازشناسي كرد. زوندرمان (1973 و 1984) چند قطعه ديگر را منتشر ساخت. وي (1994) چند قطعه سغدي و ويلكنس (2000 و 2016) قطعه ­هاي اويغوري را منتشر ساخت. مورانو (2009 و 2011) چند قطعه ديگر سغدي را منتشر كرد. ابن نديم پس از نام بردن از كتاب غولان گويا درباره محتوايش نيز سخن گفته بود كه متاسفانه در همه دست نوشته­ ها، اين بخش از ميان رفته است. در اين جستار كوشش شده تا گفته ­هاي ابن نديم و ديگر دانشمندان اسلامي با دست نوشته­ هاي يافت شده از كوان سنجيده شود تا از اين راه بتوان به شناختي كلي از محتواي كتاب غولان و ساختارش دست يافت.

Mani composed a cycle of narratives, which entitled Kaw n in Middle Persian and Parthian. The Coptic texts call it Tgrphe nngigas. This title bears in Arabic: Sifr al-jababira. Ibn al-Nadim, Biruni, Ya ͨ qhubi, Šahrist ni and the other Islamic scholars and Authors have cited their valuable knowledge about Mani and his religion in their books. It was many years before that the western scientists have any authentic information about this silent religion. Ibn al-Nadim has written in his book Al-Fihrist too exactly and without criticizing, very important information about Manichaean Religions, which is unequalled in ancient world. Whatever he said is after finding Manichaean Fragments in Turfan confirmed. In the chapter about “Manichaean Religion” in Al-Fihrist comes the list of Mani’s Books, one of them is kawān (sifr al-jab bere). He says about this book: “The book sif-al-jab bere includes …” In all manuscripts comes a lack in this phrase. In this paper, Ibn al-Nadim’s information about Kaw n with the Manichaean Fragments of Turfan collection (the Middle Persian, Parthian and Soghdian texts) and quotations from Coptic and the other Islamic texts have been compared, to find the main structure of this book.