پديد آورندگان :
نجفي, مهنام دانشگاه يزد - دانشكدۀ هنر و معماري , شكوري, رضا دانشگاه هنر تهران - دانشكدۀ معماري و شهرسازي
كليدواژه :
تبيين دامنۀ مفهوم ميدان , دورۀ قاجاريه , نقشه‌هاي تاريخي , دامنۀ مفهوم تو انواع مصاديق
چكيده فارسي :
هدف اين مقاله درك دامنۀ مفهوم «ميدان» در دورۀ قاجاريه و تبيين طيف مصاديق آن در اين دوره، مبتني بر نقشه‌هاي تاريخي موجود است. دورۀ قاجاريه دورۀ آغاز نقشه‌برداري با فنون مدرن در ايران است كه تهيۀ نقشه‌هاي مفصل از شهرهاي ايران با دقت بي‌سابقه را ميسر ساخت. اين نقشه‌ها اسناد مستعدي براي فهم اجزاي شهر در اين دوره به دست مي‌دهد و درك آنها را در شبكۀ روابطي ممكن مي‌كند كه كليت شهر را شكل مي‌دهد. «ميدان»، به مثابۀ يكي از اجزاي اصلي شهر قاجاري، نقش بارزي در بسياري از اين نقشه‌ها دارد، همانچه اين اسناد را به منابع قابلي براي پيگيري مفهوم «ميدان» در اين دوره تبديل مي‌كند. حدود سي نقشۀ تاريخي از شهرهاي ايران در اين دوره موجود است كه در 21 مورد آن مي‌توان رد و نشاني از «ميدان» يافت. در اين مقاله، با بررسي مصاديق متعدد ميدان در اين نقشه‌ها، نقش و موقعيت آنها در شهر و و كاركرد آنها در نسبت با ديگر اجزا و همچنين فرم و ويژگي‌هاي صوري‌شان به دو پرسش اصلي دربارۀ دامنه و محدودۀ مفهوم ميدان در اين دوره و انواع مصاديق آن مي‌پردازيم و براي بسط و تعميق يافته‌ها به منابع مكتوب درجۀ اول و دوم رجوع مي‌كنيم. در اين جستجو، نخست، طيف مصاديق «ميدان» را عيان مي‌سازيم و تلاش مي‌كنيم تعريفي از مفهوم آن عرضه كنيم و سپس، مبتني بر ويژگي‌هاي بارز و پربسامد مصاديق مختلف به تبيين انواع آن مي‌پردازيم. به اين ترتيب، با ابتنا بر نقشه‌ها و رجوع به متون، به روش تفسيري ـ تاريخي مفهوم «ميدان» را در بستر اجتماعي ـ تاريخي در بر گيرنده‌اش تبيين مي‌كنيم. نتيجۀ اين جستجوها دامنۀ گسترده و منعطفِ مفهوم ميدان را در دورۀ قاجاريه عيان مي‌سازد و بازتعريف آن را مبتني بر اين دريافت تازه ميسر مي‌سازد: هر عرصۀ نامسقف و گشاده در شهر كه محدوده‌اي نسبتاً مشخص را شامل شود و مجالي براي فعاليت يا رويدادي فراهم آورد؛ همچنين، تبيين انواع مصاديق «ميدان» را در قالب چهار نوع اصلي ممكن مي‌كند: ميدان حكومتي، ميدان بازار، ميدان محله، و ميدان مجلس.
چكيده لاتين :
The purpose of this paper is to understand the conceptual domain of “maidan” (the Persian square) and the range of it’s instances in Qajar Iran based on historical maps. Modern mapping in Iran began in the Qajar period and resulted in producing accurate maps with unprecedented detail of Iran’s cities. These maps are great sources to understand the elements of the city in this period of time because they illustrate each element within the network of the interconnected elements which shapes a city. Maidan, as one of the main elements of Qajar city, has an important role in many of these maps, which makes these maps valuable sources for exploring the concept of maidan in Qajar Iran. There are almost thirty historical maps of cities in Qajar Iran and maidan can be found in 21 of them. These maps are potentially great sources for understanding firstly, the conceptual domain of this concept and secondly, the different types of its instances. To do so, we identify the different instances of maidan in these maps, study their forms and characteristics, and interpret their roles and function in the network of the city elements. Moreover, to develop and deepen these findings, we refer to the primary and secondary written sources and historical photos that can help. In this survey, firstly, we illuminate the conceptual domain of maidan and try to describe its meaning; Then, based on the high frequency and prominent characteristics of the instances, we explain the main types of maidan in this period of time. So, based on historical maps and helped by other sources, we interpret the concept of maidan in its socio-historical context by using the Interpretive historical research method. The results of this research, first, show the extensive and flexible field of the concept of maidan in Qajar Iran and let us redefine it: every open and unroofed space in a city which includes a distinguishable area and provide an opportunity for activities or events. Second, they describe the main types of maidan in four categories: royal maidans, maidans of the bazaar, maidans of Neighborhoods, maidan of the parliament.
