«حدوث» در مصادر اماميه؛ معناشناسيِ مبتني بر كاربرد و ادله

يكي از مباحث پرتنش و چالش‌برانگيز فلسفي كه متكلمان و محدثان را به واكنش واداشته، مسئلۀ حدوث يا قدم جهان و ماسوي‌الله است. فلاسفۀ يونان و طبيعت‌گرايان به شكل‌هاي مختلف به قدمت جهان اعتقاد داشتند و اديان در برابر اين عقيده موضع گرفته‌اند. در اين پژوهش مي‌كوشيم صرف‌نظر از تفسيرها و تأويل‌ها، ظاهر متون روايي امامي را بررسي كنيم. در مجموعۀ بزرگي از اين روايات، حدوث جهان و ملازمۀ كران‌منديِ زمانيِ ماسوي‌الله با حادث بودن آن‌ها طرح شده و بر آن دليل اقامه شده است. لذا اگر نخواهيم متون روايي را به صورتي گسترده تأويل كنيم و نيز مسئلۀ حدوث زماني را به جهت فلسفي جدلي الطرفين بدانيم، موضع روايي در اين مسئله آن است كه هر چيزي غير خدا «استمرار زمانيِ آغازمند» دارد. اين نگرش هم با تفاسير برخي متكلمان و هم با آراء اكثر فيلسوفان اسلامي متفاوت و مبتني بر كاربردشناسي واژۀ «حدوث» و شبكۀ معنايي آن در ادبيات مأثور است.