كيفيت و كميّت علمِ امام در روايات

دربارۀ كميّت و كيفيت علم امام، نظريات متفاوتي مطرح است. سه موضع «بي‌كرانگي»، «كران‌مندي» و «سكوت» دربارۀ كميّت علم امام، و دو ديدگاه «حضوري بودن» و «ارادي بودن» دربارۀ كيفيت آن وجود دارد. اين پژوهش ـ با روش توصيفي ـ تحليلي ـ، آراء علامه طباطبائي و آيت الله صالحي را دربارۀ علمِ امام بررسي كرده است. نتيجه آن‌كه، از ديدگاه علامه، امام داراي علم غيب بي‌كرانۀ احاطيِ نامحدود و از ديدگاه صالحي، امام داراي علم غيب كران‌مند اراديِ محدود است. در نقد دو ديدگاه بايد گفت: تضعيف سندي يا غلوآميز دانستن متنِ رواياتِ دالّ بر بي كرانگي و نيز احاطي دانستنِ علم امام به ريزترين مسائل پذيرفتني نيست، بلكه از آن‌جا كه علم امام، لطف خدا و امام، هادي مردم است، هر جا امر هدايتي اقتضا كند، كرانۀ علمِ او به اذن الهي قبض و بسط پيدا مي كند. بنابراين، به كار بردن تعابير «محدود» يا «نامحدود» دربارۀ آن دقيق نيست، زيرا علم امام به سان مخزن نيست، بلكه يك جريان است و جريان، قابليت تحديد ندارد.