داستان، هويت ديني و تربيت ديني: تحليلي براساس هرمنوتيك روايي پل ريكور

در شرايط بحران معنا و هويت در عصر حاضر، هويت‌بخشي يكي از رسالت‌هاي اساسي براي هر جريان تربيتي است. هويت ديني نيز يكي از ابعاد اين رسالت است كه در جامعه‌ي ما به‌واسطه‌ي حضور پررنگ دين در آن، از اهميتي مضاعف برخوردار شده است. در اين ميان، داستان ها همواره به‌عنوان يكي از ابزارهاي هويت‌بخش تلقي شده‌اند. اين پژوهش بر آن است تا با تكيه بر نظرگاه هرمنوتيك روايي پل ريكور و با استفاده از روش‌هاي تحليلي و اشتقاقي صريح، تصويري را بر مبناي نظريه تفسير از مفهوم هويت ديني و نقش داستان در شكل‌گيري آن و همچنين مواجهه‌ي ريكور با تنگناهاي پيش روي تربيت ديني مبتني بر داستان به‌دست دهد. يافته‌ي پژوهش حاكي از آن است كه در نظر ريكور، هويت ديني آن فهمي است كه از خواندن متون ديني به‌طور عام و روايت‌ها به‌طور خاص حاصل مي‌شود. در برابر تنگناي حقيقت‌گويي داستان، نظر ريكور مبني بر حقيقت داستان به‌مثابه‌ي امكان، اگرچه پاسخي در برابر آسيب جزم‌انديشي است، اما در عين حال نيازمند گزاره‌هاي بنيادين غيرروايي نيز مي‌باشد. هرمنوتيك او توصيفِ آموزه‌هاي ديني در قالب داستان را در معرض آسيب نقل‌گرايي دانسته و اين توصيف بايد در بوته نقد قرار بگيرد. در عرصه‌ي تبيين آموزه‌هاي ديني به‌كمك داستان نيز اگرچه هر داستان واجد دنياي خاص خود است، اما گفتمان هاي رقيبِ خارج از منظومه‌ي داستاني يك دين نيز بايد در اعتباريابي حدسِ اوليه از معناي داستان به‌منظور رسيدن به حدس بهتر مورد تأكيد قرار بگيرند.