تحليل آماري-همديدي نقش فرارفت دمايي در بارش‌هاي بهاره ايران (1392-1340)

بررسي سازوكار دما و فرارفت دمايي همراه با لايه ضخامتي جو و تأثير آن بر ميزان بارش‌هاي يك منطقه و شناخت مؤلفه‌هاي چرخه آب بر روي آن، از موضوعات مورد توجه علوم جوي مي باشد. پژوهش حاضر با هدف مطالعه فرارفت دمايي و شناخت لايه ضخامتي جو در ارتباط با بارش هاي بهاره ايران انجام ‌شد. براي اين منظور از پايگاه داده روزانه بارش با تفكيك مكاني km2 15×15 در دوره آماري 1340-1392 استفاده شد. پس از استخراج روزهاي بارش فراگير، داده‌هاي فشار متناظر، با استفاده از امكانات برنامه‌نويسي در محيط نرم افزار گردس (Grads) استخراج و به كمك تحليل خوشه‌اي روزهاي نماينده و الگوهاي بارشي بهاره ايران در محيط نرم افزار متلب شناسايي شدند. به‌منظور تعيين روز بارشي سه معيار بارش روزانه mm 1 و بيش تر، حداقل تداوم دو روزه و حداقل 50% پوشش در نظر گرفته شد. نقشه هاي فشار تراز دريا، 700 و hPa 500 به همراه فرارفت دمايي و لايه ضخامت جو استخراج شد. نتايج نشان داد كه ساز وكار بارش‌هاي فراگير بهاره ايران متأثر از پنج الگوي جوي مي باشد. شديدترين مقدار فرارفت دمايي ناشي از پرفشار سيبري و در نواحي شرقي و شمال شرق كشور رخ‌ داد و به سمت غرب و جنوب از شدت آن كاسته شد. به‌طوركلي از شرق به غرب و از شمال به جنوب به هنگام ريزش هاي جوي بهاره ايران، فرارفت دمايي ملايم تري در منطقه موردمطالعه وجود داشت. علاوه بر اين شديدترين فرارفت هاي دمايي در تراز دريا و به‌واسطه سامانه هاي پرفشار حرارتي رخ‌داده است. در ارتفاعات و ترازهاي بالاتر كه وضعيت فرارفت دمايي تحت تأثير وضعيت ديناميكي جو به خصوص سامانه بلاكينگ، فرودهاي عميق و گرمايي مديترانه قرار داشت، نسبت به تراز دريا وضعيت ملايم تري داشته و از شدت فرارفت هاي دمايي كاسته شد.