تأثير عوامل محيطي بر مقدار مواد مؤثره گياه Nepeta asterotricha Rech.f با بهره‌گيري از روش تحليل كاهشي

پژوهش حاضر با هدف بررسي تأثير برخي عامل هاي محيطي بر مقدار مواد مؤثره گياه دارويي پونه ساي كرك ستاره اي Nepeta asterotricha Rech.f در هشت رويشگاه استان يزد انجام شد؛ و در پايان بهترين رويشگاه دارويي آن تعيين شد. به اين منظور ويژگي هاي خاكي در سه تكرار از هر رويشگاه، شامل ازت، فسفر، پتاسيم، اسيديته، شوري، بافت خاك اندازه گيري شدند. همچنين ويژگي هاي توپوگرافي شامل ارتفاع از سطح دريا، شيب و جهت آن در رويشگاه ها اندازه گيري گرديد. براي بررسي اسانس، نمونه هاي گياهي در هشت منطقه با سه تكرار جمع آوري و پس از خشك كردن در شرايط آزمايشگاهي و سايه، اسانس گيري به مدت سه ساعت انجام گرفت. براي بررسي رابطه بين متغيرهاي محيطي و مواد مؤثره از تحليل كاهشي RDA استفاده شد. مقايسه ميانگين ها با بهره گيري از آزمون توكي و سطح معني داري 05/0 انجام شد. 31 تركيب شيميايي در مواد مؤثره شناسايي شد كه 24 تركيب در  رويشگاه هاي مختلف با هم اختلاف داشتند. نتايج نشان داد كه مواد مؤثره موجود در گونۀ مورد بررسي، از جمله αThujene،αTerpinene، pCymene، (Z)βOcimene، γTerpinene، terpinen4ol، cisSabinene hydrate،αTerpinolene، 4aβ,7α,7aαnepetalactone و 4aα,7α,7aβnepetalactone در دو مرحله رشد رويشي و گلدهي، و هشت رويشگاه، اختلاف معني داري در سطح 95 درصد داشتند. در مرحله رويشي مواد مؤثره 1,8Cineole، cisSabinene hydrate، transCaryophyllene و Limonene و در مرحله گلدهي، مواد مؤثره Rose furan epoxide ، 4 aβ,7α,7aαnepetalactone، αPinene، cisLinalool oxide، αTerpinolene داراي بيشترين مقدار بودند. در بين متغيرهاي محيطي نيز هدايت الكتريكي، پتاسيم، شن و ارتفاع تأثير بيشتري در مرحله گلدهي داشتند. از آنجايي كه رويشگاه هاي ده بالا و تقي آباد داراي شرايط بهتري از نظر اين متغيرها بود و مقدار مواد مؤثره اسانس گياه مورد بررسي در آن ها بيشتر بود، بنابراين پيشنهاد مي شود از پايه هاي گياهي اين مناطق براي احياء مناطقي با شرايط محيطي مشابه استفاده شود. همچنين اين رويشگاه ها به عنوان رويشگاه هاي بهينه اين گونه در استان يزد تعيين شدند.