تحليل فقهي و حقوقي حكم وعده بيع اعضاي بدن انسان و بيان چالشهاي تجويز آن در مذاهب اسلامي

وعده بيع اعضاي بدن انسان، عملي حقوقي است كه مطابق آن، انسان در دوران حيات خود، به انجام بيع بر اعضاي بدن خود تعهد نموده و در قبال تعهد انجام شده، وجهي مطابق با شرايط مورد توافق دريافت مي كند. اين مقاله، به روش اسنادي به دنبال پاسخ به اين سؤال است كه حكم وعده بيع اعضاي بدن انسان در آراي فقهاي شيعه و اهل سنت چيست و موافقان جهت تجويز اين عمل، بايد چه راه‌حلهايي در برابر چالشهاي پيش رو ارائه نمايند؟ مقاله حاضر براي پاسخ به اين پرسش، به بررسي مفهوم، زمينه و مباني مالكيت انسان بر اعضاي بدن، حكم وعده بيع اعضاي بدن، و آراي فقها جهت حل ايرادات مطرح شده توسط مخالفان، پرداخته است. با توجه به امكان پذيرش چنين معاملاتي، برخي فقها چالشهايي مبني بر عدم امكان انجام اسباب واجب اين نوع معاملات از جمله پيوند عضو، آزار و اذيت رساندن، مثله كردن و در نهايت حرمت چنين معاملاتي را مطرح كرده اند. در اين مقاله، با پذيرش آراي فقهاي اهل سنت و بيان راه حلهايي از فقهاي اهل سنت، به رد چنين چالشهايي پرداخته شده است. به طور كلي وعده بيع بر اعضاي بدن انسان، مطابق با نظر مشهور فقهاي مذاهب اسلامي جايز بوده، اما به جهت مواردي همچون كرامت انساني و امكان ضرر جاني، در صورت تخلف از مفاد قرارداد، امكان اجبار متعهد بر انجام تعهد نبوده و به ناچار بايد بر فسخ قرارداد مبتني بر تعهد حكم نمود.