مطالعه تطبيقي آراي مرتضي مطهري و آيزايا برلين در باب آزادي؛ مبتني بر مؤلفه‌هاي كنش‌گر، مانع و غايت

در اين نوشتار سعي شده با رويكردي تحليلي و با اتخاذ تعريف تعديل‌يافته مك‌كالوم از آزادي به‌عنوان چارچوب نظري به مقايسه تطبيقي آراي مرتضي مطهري و آيزايا برلين در باب آزادي پرداخته و مسير متفاوت ساخته شدن اين مفاهيم را نظاره كرد. بر اين اساس در ذيل مؤلفه «كنشگر انساني»، به مقايسه مباحث انسان‌شناسانه دو انديشمند پرداخته، در ذيل مؤلفه «مانع» به موانع ايجابي- سلبي آزادي كه كنشگر از آن‌ها آزاد است- نيست پرداخته و در پايان در ذيل مؤلفه «غايت»؛ به مقايسه اهداف و غاياتي كه هر يك از اين دو انديشمند از آزادي دارند پرداخته شد. در نگاه برلين ازآنجاكه انسان موجودي نامتعين است و مي‌بايست خود، به وجود خويش تعين بخشد؛ آزادي، ارزشي ابزاري به حساب نيامده و خود غايت است. آزادي اولويت‌دارترين ارزش محسوب مي‌شود، زيرا قرار است فرد با استفاده از آن وجوه ناقص و ناكامل و نامتعين خويش را بنا به ميل و اراده خود تحقق بخشد. اما در نگاه مرتضي مطهري ازآنجاكه انسان موجودي فطرت‌مند است كه سرشتي بالقوه متعين داشته و لذا داراي غاياتي مشخص است، آزادي اعتبار مي‌شود تا فرد بتواند در مسير رشد و تكامل خود گام بردارد. يعني آزادي ابزاري است كه انسان صرفاً با استفاده از آن مي‌تواند به غايات والاي خود دست يابد.