داعش و مدرنيسم ارتجاعي؛ بررسي انديشه و عملكرد نسل جديد اسلام‌گرايي راديكال

ظهور و گسترش گرو‌ه داعش در نقطه‌اي از جهان واقع شده است، كه در آن، كارگزاران سياسي فاقد تجربه‌هاي مدرن كشورداري بوده‌اند و اگرچه همواره تلاش داشته‌اند با زبان مدرن سخن بگويند، عملكردها با آن همسو نبود. در نتيجه نوعي ملي‌گرايي تكامل‌نيافته و ناقص پديد آمد كه در تركيب با آثار رويدادهاي مهم جهاني و منازعات ديرينه پس از تحولات نفسگير جهان عرب (2011)، تبديل به چالشي از سوي گروه‌هاي غيردولتي‌ شد. درواقع، برخي از بازيگران غيردولتي جديد به اين مي‌انديشند كه نظم سياسي مورد نظر خود را در سرزمين‌هاي اين منطقه بنا نهاده و مرزهاي جديدي را تعريف كنند. شايد به نظر آيد گروهي مانند داعش، نسل نويني از افراط‌گرايي همراه با عناصري از جنبش‌هاي بنيادگرايانه پيشين است، اما در واقع ريشه آن در اثرپذيري از مدرنيسم و وضعيت پسااستعماري است، لذا مي‌توان آن را به عنوان يك جنبش «مدرن ارتجاعي» قلمداد كرد. استدلال اصلي مقاله براين ‌اساس است كه داعش جرياني مدرن است كه در بستر مدرنيته و در واكنش به آن ظهور نموده است و نمي‌توان آن را صرفا جنبشي سنتي قلمداد كرد. همچنين سعي بر آن است كه از طريق روش اسنادي – كتابخانه­اي و با مقايسه با نمونه تاريخي مشابه ديگري در جهان (نمونه نازي‌ها)، نقاط اشتراك و افتراق آنها بررسي شود. به نظر مي‌رسد ضرورت شناخت نوع منحصر بفرد اين گروه‌ها، مي‌تواند به درك چشم‌انداز آينده جريان سلفي‌گرايي تكفيري در خاورميانه كمك كند و مانع برداشت و تحليلي يك­سويه از چنين گروه­هايي شود.