نامگذاري، تعريف و سبب شناسي بيماري هاري در متون طبي دوره تمدن اسلامي

Naming, Definition, and Etiology of Rabies in the Medical Texts of the Islamic Civilization

سابقه و هدف هاري يكي از كهن ترين بيماري هاي مرگبار تاريخ بشري است كه همچنان تعدادي از مبتلايان در اثر عدم دريافت درمان موثر جان خويش را در اثر اين بيماري از دست مي دهند. با آن كه در متون پزشكي دوره تمدن اسلامي، بيماري هاري به طور مفصل بيان شده اما متاسفانه اين مطالب مورد غفلت و بي توجهي قرار گرفت. هدف اين مطالعه شناسايي و تبيين دانسته هاي پزشكان دوره اسلامي درباره بيماري هاري اعم از نامگذاري، تعريف و سبب شناسي در متون طبي است. مواد و روش ها اين مطالعه يك پژوهش كيفي با روش تحليل محتواست. گردآوري داده ها با كليد واژه هايي چون هاري، داء الكلب، ديوانگي سگ، سگ ديوانه، هار گزيده در منابع پزشكي سنتي جهان اسلام جستجو و استخراج شد. سپس داده ها در موضوعات نامگذاري، تعريف و سبب شناسي هاري، دسته بندي شد. پس از مطالعه مكرر يادداشت ها و جداسازي مطالب تكراري، يافته هاي مطالعه بر اساس دسته بندي يادشده ارائه شد. يافته ها يافته هاي اين مطالعه نشان مي دهد پزشكان جهان اسلام با توجه به ميزان دانش زمانه خويش درك درستي از بيماري و علل آن داشته اند كه فقط در صفحات كتب باقي مانده و در تاريخ علم كنوني جهان راه پيدا نكرده است. استنتاج با تحليل و تبييني كه در اين مطالعه انجام شد نتيجه آن است كه دانش مسلمانان از هاري هرگز مبتني بر خرافات و موهومات و يا صرفا تكرار مطالب دانشمندان روم و يونان نبوده است. افزون بر اين در متون دوره اسلامي بحث هاي قابل توجهي براي تبيين سبب پيدايش هاري در سگ وجود دارد كه شايسته توجه محققين مي باشد.

Background and purpose Rabies is an ancient lethal disease in human civilization that endangers the life of many of its victims in case of ineffective treatments. Although the definition, etiology, semiology, and treatment of rabies exist in Islamic medical texts, but they are unintentionally or sometimes intentionally being neglected. This article aimed at studying the knowledge of the physicians of Islamic era about the naming, definition, and etiology of rabies. Materials and methods In this qualitative content analysis, data were collected from the medical texts of the Islamic civilization using the following words and phrases as the keywords: rabies, dāʾ al-kalab, madness of dog, mad dog, and bitten by a rabid dog. Data were organized according to the naming, definition, and etiology of rabid. Careful survey of the notes was carried out and duplicates were removed. Results Findings showed that physicians of the Islamic world had a perfect perception about rabies and its etiology based on the edge of knowledge at their time. Alas, this knowledge remained in books and is not considered in current science. Conclusion The knowledge of the Muslims about rabies was neither based on superstition nor the repetition of Greeks and Romans. There are noticeable materials to define the reasons for the emergence of the rabies in dogs that deserve more attention.