تشخيص و درمان گزيدگي ناشي از جانوران زهرآگين در قانون ابن سينا

A Review on the Diagnosis and Management of Bitesin the Canon of Medicine of Avicenna

سابقه و هدف گزيدگي ناشي از جانوران و حشرات سمي، مرگ و مير بالايي در جهان دارد، پيشگيري و درمان به موقع همواره مورد توجه محققين مي باشد. با توجه به درخشش حكماي طب ايراني به ويژه ابو علي سينا، اين پژوهش با اقتباس از كتاب قانون ايشان، در زمينه تشخيص و درمان گزيدگي جانوران سمي انجام شد. مواد و روش ها اين مطالعه از نوع پژوهشي كيفي مي باشد كه با مروري بر كتاب القانون في الطب و با واژگان كليدي گزيدگي، گزش، جانوران و حشرات سمي متون مربوط به تشخيص و درمان گزيدگي ها و گزش انواع جانوران و حشرات سمي، استخراج و جمع بندي و مورد تحليل قرار گرفت. يافته ها براي تشخيص گزيدگي ها، از بررسي و معاينه دقيق بيمار، علائم و نشانه هاي گزش، طبقه بندي حيوانات و حشرات سمي مثل مارها، زنبورها، رتيل ها و ساير حشرات استفاده شد. روش هاي درماني بر پايه عدم نفوذ سم ناشي از گزش در بدن، به وسيله درمان با مفردات و به كارگيري درمان غير دارويي و جذب سم به خارج بيان شد. استفاده از روش هاي متعددي مثل مفيد بودن بيش از 180 مفرده گياهي، حيواني و معدني و داروهاي مركب و روش هاي متعددي براي درمان گزيدگي ها گزارش گرديد. استنتاج روش هاي تشخيصي، درماني و استفاده از مفردات متعدد جهت تشخيص و درمان گزيدگي ها و نيش حشرات، در كتاب قانون به طور گسترده آمده است، هرچند قرابت زيادي در روش هاي درماني طب رايج با آنچه در قانون آمده وجود دارد ولي شواهد علمي مناسب براي ساير موارد مثل مفردات معرفي شده جهت انجام مطالعات پيشنهاد مي شود.

Background and purpose Bites of animals and poisonous insects cause high mortality and morbidity rates in the world, therefore, prevention and appropriate treatment are of great importance. This study was carried out to investigate the diagnosis and treatment of bites of animals and poisonous insects on the basis of the Canon of Medicine of Avicenna. Materials and methods The Canon of Medicine of Avicenna was reviewed using the following keywords: bite, sting, animals, and poisonous insects. Texts related to the diagnosis and treatment of bites and stings of various animals and poisonous insects were extracted and analyzed. Results Diagnostic methods for bites included careful examination of the patient, signs and symptoms of bites, classification of animals and poisonous insects, such as snakes, bees, tarantula, etc. Treatment methods were mainly based on no penetration of poison based on natural drugs and external absorbing agents (non-medical treatments). There were also more than 180 herbal, animal, and mineral compounds, and compound drugs in the treatment of bites. Conclusion In the Canon of Medicine of Avicenna, several methods are introduced for diagnosis and treatment of bites of animals and poisonous insects which are extremely similar to current methods. But, further studies are required with more scientific evidences on other materia.