كليدواژه :
خليفه اللّه , تصوف , بني‌اميه , بني‌عباس , عرفان
چكيده فارسي :
تلقي انسان به عنوان «خليفة اللّه في الأرض» امروزه به عنوان آموزۀ مسلمي پذيرفته شده است؛ اما در قرآن كريم چنين اصطلاحي ذكر نشده و واژه «خليفة» دو بار در قرآن ذكر شده است. معناي اصلي واژه «خليفة» جانشيني و جايگزيني فرد حاضر به جاي شخص غائب است و به نظر مي‌رسد كه مقصود قرآن از به كار بردن اين واژه و مشتقات آن همين معنا بوده است؛ و «خليفة اللّه» داراي معناي متناقضي است؛ زيرا خداي حاضر و حاكم بر جهان كه در قرآن كريم توصيف گرديده است، غائب نمي‌باشد كه جانشين داشته باشد. از سوي ديگر بررسي‌هاي تاريخي نشان مي‌دهد كه اين اصطلاح در زمان پيامبر اسلام و اصحاب ايشان مقبوليّت نداشته است و از كاربرد آن پرهيز مي‌كرده‌اند، ولي به تدريج شايد به دلايل سياسي توسط خلفاي اموي و عباسي در ادبيات سياسي آن روزگار كاربرد و رسميّت يافت و از حوزه سياسي به حوزه‌هاي تفسيري، عرفاني، فلسفي و كلامي وارد گرديد و انسان به عنوان خليفه خداوند در زمين قلمداد گرديد. اين مقاله در پي بررسي و نقد معناي واژه «خليفة» مي‌باشد.
چكيده لاتين :
Considering Human as “Caliph of God on the earth” is now accepted as a Muslim doctrine; however, in the Holy Quran, this term is not mentioned and the term “caliphate” is mentioned twice in the Qur'an. The main meaning of the word Khalifa is the succession and replacement of the present person to the absent person, and it seems that the purpose of the Quran was to use this term and derivatives of that meaning, and “the caliph of Allah” has a contradictory meaning, because God The present and the ruler of the world, described in the Holy Qur'an, is not absent from being replaced. On the other hand, historical studies show that this term was not accepted by the Prophet Muhammad and his companions, but gradually, perhaps for political reasons, it was used by the Umayyad and Abbasid caliphs in the political literature of that time. The political sphere entered into the fields of commentary, mysticism, philosophy and theology, and human beings were considered as the caliph of the Lord in the earth. This article seeks to examine and critique the meaning of the term “caliphate”.
