مطالعه تطبيقي موجبات تغيير در مديريت موقوفات منصوص‌التوليه در حقوق ايران و عراق

the comparative study of changes in management of explicitly determined endowments in the legal system of Iran and Iraq

در حال حاضر در نظام حقوقي ايران اراده واقف در تعيين متولي موقوفه نقش اساسي دارد و مستنبط از مواد 61 و 75 قانون مدني اين است كه هيچ كس حق تغيير يا محدود كردن اختيارات متولي منصوص­التوليه را ندارد و حتي در صورت خيانت متولي، قانونگذار در راستاي احترام به اراده واقف مطابق ماده 79 قانون مدني صرفاً ضم امين به متولي را پيش­بيني كرده است؛ اما در نظام حقوقي عراق مصلحت وقف و موقوف ­عليهم بر اراده واقف ترجيح دارد و مطابق ماده 19 نظام المتولين چنانچه اقدامات متولي در تضاد با مصالح وقف و موقوف عليهم باشد، به دليل خيانت در امانت از توليت موقوفه عزل مي­شود. نتايج حاصله از مطالعه اسناد، قوانين و مقررات و تحليل متن و محتوا حاكي از آن است كه رويكرد نظام حقوقي عراق كه تغيير متولي منصوص­ التوليه را به دليل مصلحت وقف و موقوف عليهم ترجيح مي‌دهد در مقايسه با نظام حقوقي ايران كه قائل به حفظ متولي منصوص­ التوليه به دليل احترام به اراده واقف است، داراي اثرات مثبت بيشتر و بهتري است؛ لذا بهتر است قانونگذار داخلي با مدنظر قراردادن نظام حقوقي عراق جهت اصلاح قوانين موجود اقدام كند و امكان تغيير متولي را در مواردي كه مصلحت وقف و موقوف عليهم اقتضاء مي‌كند، فراهم آورد.

Currently, in Iran's legal system, the will of the endower has a crucial role in determining the custodian of the endowment, and the Articles 61 and 75 of the Civil Code assert that no one has the right to change or restrict the power of the explicitly determined custodian, and even in the case of treason the custodian, respecting the will of the endower, the legislator according to the Article 79 of the Civil Code foreseen to add a trustee to the custodian. However, in the legal system of Iraq, the expedient of the endowment and its beneficiaries is preferable to the will of the endower and, in accordance with the Article 19 of the Nezam Al-Motevallin if the actions of the custodian are in contradiction with the material of the endowment and its beneficiaries, due to breach of trust, the privilege of the endowment is dismissed. The results of the study of documents, laws and regulations, and the analysis of the text and content indicate that the approach of the Iraqi legal system that opts for the change of the explicitly determined custodian for the expedient of endowment and its beneficiaries has more positive effects compared with the legal system of Iran while emphasize on to keep the explicitly determined custodian for the respect of the will of the endower.