مشروعيت رابطه تقريب مذاهب با حقايق ديني با استناد به قرآن

انديشه تقريب بين مصلحان مذاهب اسلامي بيش از يك قرن است در محافل علمي، فرهنگي، اجتماعي و سياسي جوامع اسلامي به شكل يك نياز ضروري در جهان اسلام مطرح است. هدف از اين نوشتار تبيين مشروعيت رابطه انديشه تقريب مذاهب با واقعيت و حقايق ديني است. انديشه تقريب با استناد به آيات قرآن كريم مي‌تواند براي رسيدن به واقعيات و حقايق ديني براي پيروان مذاهب اسلامي يك طريق مشروع و مناسب باشد؛ از اين رو با بهره‌گيري از روش اسنادي و كتابخانه‌اي با رويكرد توصيفي ـ تحليلي، ابتدا آياتي كه به‌طور خاص ظهور در مسئله دارند تفسير و تحليل محتوا شده‌اند و در مرحله بعد آياتي كه به نحو عام و به‌ طريق اولويت دلالت بر جواز انديشه تقريب دارند. ضرورت اين كاوش درك صحيح از كاركرد انديشه تقريب مذاهب است كه مي‌تواند زمينه مناسبي براي تحقيق و كشف واقعيت و حقايق ديني در بين پيروان مذاهب شود و نبود آن ممكن است پيروان مذاهب اسلامي را به‌افراط يا تفريط در مسائل ديني بكشاند؛ ‌رفتاري كه با رسالت واقعي و حقيقت دين منافات دارد. به اين سبب تأكيد شده كه انديشه تقريب في‌نفسه هدف ذاتي نيست؛ اما وجودش، به‌عنوان مقدمه، ضرورت عقلي دارد و بستري مناسب براي كشف حقايق و واقعيت‌هاي دين و گفتمان همزيستي مسالمت‌آميز بين مسلمانان بر اساس اخوت ديني در مقابل گفتمان تفرقه، عداوت و تكفير است.

For over a century now, the idea of approximation has been propounded by reformers of Islamic denominations in scholarly, cultural, social, and political milieus. This paper aims to account for legitimacy of the relation of the idea of approximation of denominations with religious facts and realities. The idea of approximation can serve as a legitimate and appropriate path for followers of Islamic denominations to knowledge of religious facts and realities. Thus, we deploy a library-documentary method with a descriptive-analytic approach in order to interpret and analyze Quranic verses that seem to be concerned with the issue, and then verses that imply the permissibility of approximation in general and by way of priority. The investigation requires an accurate understanding of the function of approximation of denominations, which might serve as a right ground for inquiring into, and discovering, religious facts and realities among followers of the denominations. Lack of such understanding might lead followers of Islamic denominations to extremes of excess and negligence concerning religious matters—which are at odds with the true mission of the religion. Thus, it has been emphasized that the idea of approximation is not an end in itself, although it is a rational necessity as a preparation and as a right bedrock for the discovery of religious truths and realities and the discourse of peaceful coexistence of Muslims in accordance with religious brotherhood as opposed to the discourse of division, enmity, and excommunication.