شناخت ويژگي‌ها و تغييرات گفتمان‌هاي كودك در مجله‌هاي «پيك دانش‌آموز» و «رشد دانش‌آموز»

characteristics and transformations of child discourses in Peyke e DaneshAmooz and Roshd e DaneshAmooz Magazins

هدف اين پژوهش شناخت ويژگي‌ها و تغييرات گفتمان‌هاي كودك از آغاز كار مجله «رشد دانش‌آموز» در دي‌ماه سال‌ 1343 با عنوان «پيك دانش‌آموز» تا سال 1397 است. اين مقاله با اتكا بر آرا فوكو در مورد گفتمان و مدل قدرت انضباطي، و با استفاده از روش تحليل گفتمان انتقادي ون‌ليون الف) ويژگي‌ها و تنوع گفتمان‌هاي كودك در اين مجله، ب) تحول يا ثبات گفتمان‌هاي كودك و چرايي آن و ج) رابطه‌ي قدرت و اين گفتمان‌ها را مطالعه مي­كند. يافته­ها، وجود هشت گفتمان كودك در داستان‌هاي دوره‌ي پهلوي دوم و بازتوليد آن‌ها و توليد هفت گفتمان جديد در دوره جمهوري اسلامي را نشان مي‌دهد. همچنين به ازاي هر يك از گفتمان‌هاي كودك، يك تقابل دوگانه بين كودك و بزرگسال نيز شناسايي شده است. نتايج تحليل انتقادي گفتمان‌هاي كودك نشان مي‌دهند در اين گفتمان‌ها همواره كودك در جايگاه فرودست نسبت به بزرگسال قرار دارد. وجود رابطه‌ي فرودستي-فرادستي بين كودك و بزرگسال، روابط سلسله مراتبي را در جامعه تحكيم مي‌بخشد. در روابط سلسله مراتبي به دليل محدود شدن آزادي افراد فرودست، توازن قدرت برهم مي‌خورد و رابطه به سمت سلطه مي‌رود كه مي­تواند موجب حفظ نظم حاكم شود.

This study indicates the characteristics and transformation of the child discourses since the very beginning of the publication of “Roshd-E-Daneshamooz” magazine from January 1965 till 2018 in Iran. Based on Foucauldian conception of disciplinary power and Van Leeuwen’s critical discourse analysis method, this article studies a) characteristics and diversity of the child discourses in the magazine, b) transformation or consistency of child discourses and its causes, and c) the relationship between power and child discourses. Findings show there exist eight child discourses in the stories published in the second Pahlavi era which are reproduce in Islamic republic as well as seven new ones. Also, each child discourse indicates a binary opposition in child -adult relationship. Critical analysis of the child discourses shows that children are always in the inferior position comparing to adults. Inferior-superior relationship between children and adults intensifies hierarchical relationships in the society. This kind of relationship causes to power imbalance and intensifies the hierarchical relationship in society which can maintain the existing order.