تبيين رابطه وجودي خداوند با مخلوقات با بررسي و نقد ادله تشكيك در حكمت صدرايي

صدرالمتألهين متناسب با نگاه اصالت وجودي خود، تشكيك در مراتب وجود را بنا نهاد و آن را تشكيك خاصي ناميد، اما در اين كه منظور او از تشكيك در وجود چه بوده، تفاسير مختلفي ارائه شده است. برخي وحدت تشكيكي وجود را يك آموزه متوسط از حكمت متعاليه براي نزديك كردن ذهن متعلمان فلسفه به سوي رأي نهايي ملاصدرا(ره) يعني وحدت شخصي وجود دانسته‌اند. برخي ديگر تشكيك وجود را نسخة فلسفي و تفسير صحيح از وحدت شهود عارفان دانسته‌اند.اما برخي معتقدند كه وحدت وجود عرفاني به معناي موجوديتِ همه موجودات به عين وجود واجب‌تعالي است و تشكيك صدرايي نيز دقيقا به همين معناست. بر اين اساس، تشكيك بدان معناست كه تنها يك وجودِ بسيط و اطلاقي محقق است و كثرات به‌رغم موجود بودن، وجودي غير از آن وجود بسيط و مطلق و واحد ندارند. به عبارت ديگر، به اعتقاد طرفداران اين تفسير، صدرالمتألهين(ره) در صدد اثبات موجوديت همة وجودات به وجود خداوند، و يا به بيان ديگر، اثبات وجود بودن وجود خداوند براي همة موجودات بوده است.در اين مقاله، تفسير اخير را ديدگاه نهايي ملاصدرا فرض كرده و با اين اصل موضوع، برخي ادلة او را براي اثبات اين تفسير، تقرير و بررسي نموده‌ايم.