اثر سامانه هاي مختلف خاك ورزي بر ويژگي‌هاي خاك، مصرف سوخت و عملكرد گندم در تناوب گندم-كنجد

عليرغم قدمت نسبتاً طولاني خاك ورزي حفاظتي در دنيا، اين فناوري در كشور ما نوپا است، بنابراين بررسي آثار آن بر ويژگي‌هاي خاك و عملكرد محصولات مختلف ضروري است. از اين رو، اين پژوهش در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي با پنج تيمار و چهار تكرار از سال 1389 تا 1393 در ايستگاه تحقيقات كشاورزي داراب فارس انجام شد. تيمارها عبارت بودند از T1) كم­خاك ورزي با خاك ورز مركب (عمق 15 سانتي متر)، T2) كشت مستقيم گندم و كنجد به مدت چهار سال، T3) كشت مستقيم كنجد به مدت چهار سال وكشت مستقيم گندم در سال‌هاي اول، دوم و چهارم و كشت مرسوم آن در سال سوم ، T4) كشت مستقيم گندم به مدت چهار سال وكشت مستقيم كنجد در سال‌هاي اول، دوم و چهارم و كشت مرسوم آن در سال سوم و T5) خاك‌ورزي مرسوم با استفاده از گاوآهن برگردان دار (عمق 25 سانتي متر)، ديسك و لولر. رطوبت خاك، جرم مخصوص ظاهري خاك، پايداري خاكدانه ها، درصد برگردان شدن پسماندهاي گياهي، سوخت مصرفي، ظرفيت مزرعه اي و عملكرد گندم اندازه گيري شدند. نتايج نشان داد كه روش‌ بي خاك‌ورزي در كشت گندم رطوبت خاك را در مقايسه با خاك ورزي مرسوم تا 18 درصد افزايش داد، اما اثر معني داري بر جرم مخصوص ظاهري خاك نداشت. همچنين، روش هاي خاك ورزي حفاظتي در مقايسه با خاك ورزي مرسوم مصرف سوخت را تا 77 درصد كاهش و ظرفيت مزرعه اي مؤثر انجام عمليات تهيه زمين و كاشت را 8/2 برابر افزايش دادند. عملكرد گندم در تيمارهاي خاك ورزي حفاظتي به طور معني­داري كمتر از روش خاك ورزي مرسوم بود (تا 21 درصد) كه به نظر مي­رسد خاك لومي منطقه داراب نياز به زمان بيشتري دارد تا بتواند با روش­هاي خاك ورزي حفاظتي سازگار گردد. مقايسه اقتصادي تيمارها نيز نشان داد كه روش­هاي خاك ورزي حفاظتي توان رقابت با خاك ورزي مرسوم را ندارند و خاك ورزي مرسوم اولويت اول تهيه زمين در تناوب گندم-كنجد در منطقه داراب مي­باشد و كم خاك ورزي و كشت مستقيم به ترتيب در اولويت­هاي بعدي قرار مي­گيرند.

Despite the relatively long history of conservation tillage in the world, this technology is still new in Iran; therefore, evaluating effects of conservation tillage on soil properties and crops yield is necessary. Thus, this study was conducted using a randomized complete block experimental design with five treatments and four replications in Darab region of Fars province for four years (2010-2014). Treatments were T1) reduced tillage with 15 cm tilling depth, T2) wheat and sesame direct seeding, T3) sesame direct seeding for four years, wheat direct seeding for the first two years and the fourth year, and conventional planting in the third year, T4) wheat direct seeding for four years, sesame direct seeding for the first two years and the fourth year, and conventional planting in the third year, and T5) conventional tillage using moldboard plough (tilling depth of 25 cm), disk harrow, and land leveler. Soil moisture content, soil aggregates, soil bulk density, percentage of residue inversion, fuel consumption, field capacity, and wheat yield were measured. Results showed that conservation tillage methods increased soil moisture content by up to 18%, but soil bulk density was not affected by tillage methods. Conservation tillage methods decreased fuel consumption compared to the conventional tillage by up to 77% and increased effective field capacity for seed bed preparation and planting for up to 2.8 times. Wheat yield significantly decreased in the conservation tillage methods compared to the conventional tillage by 21%; therefore, soil needs more time to get adapted to the conservation tillage conditions in Darab region. Economic evaluation also showed that conventional tillage was the first option for the seed bed preparation in the wheat-sesame cropping system in Darab region, and the reduced and no-till were the second and third priorities, respectively.