ساخته شدن «خود» در زيست‌جهان دانش‌آموزي

پرسش كه اصلي اين مقاله، چه‌گونگي فرايند ساخته شدن «خود» در دوره‌ي دانش‌آموزي است. در اغلب پژوهش‌ها كه «ساخته شدن خود» را همان فرايند جامعه‌پذيري مي‌دانند، نقش فعال خودِ دانش‌آموز در اين فرايند ناديده مانده است. يافته‌هاي پژوهش حاضر نشان داد برنامه‌ريزي‌هاي كارگزاران جامعه‌پذيري فقط بخشي از زيست‌جهان دانش‌آموزي را مي‌سازند كه در اين‌جا به آن «خرده‌جهان برنامه» مي‌گوييم. اما بخشِ به همان اندازه مهم ديگري وجود دارد كه در اين‌جا «خرده‌جهان بازي» مي‌خوانيم كه در پژوهش‌هاي پيشين كم‌تر به آن توجه شده. بازي، فعاليتي است كه براي خود – نه به دليلي غير از خود – انجام مي‌شود؛ و خرده‌جهان بازي جايي است كه دانش‌آموز، خارج از كنترل برنامه‌هاي از پيش طراحي شده، آزادانه خود را بروز مي‌دهد. انواع شيطنت‌هاي كودكانه از قبيل دعواهاي كودكانه، شيطنت در سر كلاس، گريز شيطنت‌آميز از مدرسه، و تقلب كردن از سر شيطنت، نمونه‌هايي از فعاليت‌هاي اين خرده‌جهان هستند. خودِ (self) دانش‌آموز، بيش از هر جا در خرده‌جهان بازي ساخته مي‌شود؛ چرا كه در اين خرده‌جهان است كه دانش‌آموز امكان بروز آزادانه، فعالانه و خلاقانه‌ي خود را دارد. (در برابر خرده‌جهان برنامه كه دانش‌آموز در آن بيش‌تر منفعل، اثرپذير و تحت كنترل است). به اين ترتيب زيست‌جهان دانش‌آموزي تركيبي از دو خرده‌جهان بازي و برنامه است و در ديالكتيك ميان بازي‌ـ‌‌برنامه ساخته مي‌شود؛ ديالكتيكي كه متناظر است با ديالكيتك عمل‌ـ‌نظر،‌ فعاليت‌ـ‌انفعال، خلاقيت ـ‌‌حافظه، فرستنده‌ ـ‌گيرنده و مبدأ‌ـ‌مقصد. فرايند ساخته شدن خود در اين ديالكتيك هم‌زمان فرايند ساخته شدن جامعه نيز هست.

اين مقاله فاقد چكيده انگليسي است