روش تربيتي مقايسه‌اي در قرآن كريم

The Comparative Educational Method in the Quran

روش تربيتي مقايسه‌اي از پركاربردترين روش‌هاي تربيت در قرآن كريم است. در اين روش مربي نخست به بيان تقابل دو موضوع متضاد و ذكر نتايج آن مي‌پردازد و در مرحله بعد، به مقايسه دو طرف تقابل مي‌پردازد و با مراجعه به ديگر آيات مشابه تبيين دقيقي از دو طرفِ موضوع ارائه كرده، زمينه سنجش و انتخابِ آگاهانه و آزادانه را براي متربيان فراهم مي‌كند. اين پژوهش با بررسي آيات تقابلي قرآن مانند توحيد و شرك، فجور و تقوي، قلب سليم و بيمار، حزب الله و حزب شيطان و مراجعه به تفاسير معتبر، به روش توصيفي−تحليلي و با هدف تبيينِ يك روشِ تربيتي پركاربرد در قرآن كريم و استخراج مبانيِ و كاركردهاي آن صورت گرفته است. دستاوردهاي پژوهش نشان مي‌دهد كه روش مقايسه‌اي در قرآن بسيار به كار رفته و مباني آن عبارتند از: «وجود تضادّ در مجموعه جهان هستي»، «خدا تنها حقيقت بدون ضد»، «تضاد عقل و جهل در انسان» و «انتخاب گري انسان از ميان اضداد». اين روش براي مربيان كاركردهاي ارزشمندي مانندِ ايجاد راهي نو در آموزش عقايد، پاسخ‌گويي به برخي شبهات و سؤالات ديني، تبيين و توضيح پيامدهاي رفتار ، و نتايج مهمي نيز براي متربيان، مانند پرورش و تقويت اراده، قدرت گزينش و انتخاب، پرورش نيروي تفكر و قدرت استدلال، معرفت‌افزايي، ايجاد علاقه به فضايل و نفرت از رذايل دارد.

The comparative educational method is among the most applied educational methods in the Holy Quran. In this method, the educator firstly states the contrast between two antithetic subjects and the related results; and in the next stage, he compares the two sides of the contrast and refers to other similar Quranic verses to precisely explain the two sides and prepare the ground for conscious assessment and free selection for the pupils. This study investigates the contrastive concepts in the verses of the Quran such as monotheism and polytheism, evildoing and piety, healthy heart and ill heart, God’s party and Satan’s party, and refers to reliable exegesis through a descriptive-analytical method aiming at explaining a mostly-used educational method in the Quran, extracting its foundations and functions. The findings of the study show that the comparative method has been much used in the Quran and its foundations are as follows: ‘existence of contrast in the universe’, ‘God as the only non-contrasted truth’, ‘contrast of intellect and ignorance in human being’, and ‘human’s choice among contrasting things’. This method has invaluable functions for educators such as creating a new way in teachings doctrines, answering some religious doubts and questions, explanation of consequences of behavior; and it has important results for pupils including nurturing and reinforcing one’s willpower, power of selection and choice, nurturing the power of thinking and reasoning, increasing one’s knowledge, creating interest in virtues and hatred for vices.