ارزيابي ريسك زلزلة زرين‌شهر با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS)

Zarin Shahr Earthquake Risk Assessment using GIS

يران يكي از زلزله‌خيزترين كشورهاي دنيا محسوب مي‌شود و شهرهاي آن بر اثر اين پديدة طبيعي آسيب‌هاي فراواني ديده‌اند. استقرار ايران بر كمربند زلزله‌خيز آلپ - هيماليا موجب شده است رخداد زمين‌لرزه به‌منزلة يكي از مخاطراتي مطرح شود كه بيشترين آسيب را در كشور به وجود مي‌آورد. شهر زرين‌شهر نيز با توجه به آيين‌نامة مقررات ساختمان 2800 ويرايش چهارم، شرايط زمين‌ساختي و وجود چهار گسل اصلي و يك گسل فرعي در اطراف آن به شعاع 50كيلومتري و ثبت لرزه‌ها در اين منطقه در 39 سال اخير از اين قاعده مستثني نيست. در فرايند تهية نقشة پهنه‌بندي و شتاب افقي خطر در شهر زرين‌شهر به روش احتمالاتي از مدل CRISIS، يكي از نرم‌افزارهاي بسيار قوي و با دقت زياد، استفاده شده است؛ از اين رو در اين پژوهش سعي شده است مدل‌هاي نوين برنامه‌ريزي مانند مدل فرايند تحليل سلسله‌مراتبي (AHP) به كار گرفته شود. بررسي نتايج به‌دست‌آمده از اين پژوهش نشان مي‌دهد عوامل مختلف بر آسيب‌پذيري و خسارات ناشي از زلزله تأثيرگذاري متفاوتي دارند؛ به طوري كه تأثير عوامل محيطي مانند فاصله از گسل، جنس خاك و درصد شيب بيشتر از ساير عوامل است. عوامل كالبدي ـ فيزيكي نظير قدمت ساختمان، تراكم جمعيت، تعداد طبقات ساختمان‌ها، جنس مصالح و كاربري اراضي در وقوع زلزله پس از عوامل طبيعي در سطح دوم تأثيرگذاري بيشتري دارند. در اين پژوهش از روش توصيفي - تحليلي استفاده و پس از مشخص‌كردن معيارها، زيرمعيارها و گزينه‌ها در امر آسيب‌پذيري ناشي از زلزله و استفاده از نظر كارشناسان و اسناد موجود وزن‌هاي معيارها در نرم‌افزار Expert choice محاسبه شد. همچنين نقشه‌هاي مربوط با همپوشاني (Weighted sum) در نرم‌افزار Arc Gis گردآوري و ذخيره و مناطق آسيب‌پذير شهر زرين‌شهر شناسايي و تحليل شد. پس از تهية نقشة پهنه‌بندي خطر و آسيب‌پذيري منطقه در نرم‌افزار Arc Gis با استفاده از حاصل‌ضرب (raster calculator) دو نقشة ايجادشده، ﻧﻘﺸﮥ ﻧﻬﺎﯾﯽ رﯾﺴﮏ ﺷﻬﺮ ﺗﺮﺳﯿﻢ و رﯾﺴﮏ ﻣﻨﺎﻃﻖ در ﭘﻨﺞ ﻃﺒﻘﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺪ.ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﺎﮐﯽ اﺳﺖ زرﯾﻦ ﺷﻬﺮ 4/30درﺻﺪ رﯾﺴﮏ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ، 23/27درﺻﺪ رﯾﺴﮏ ﻣﺘﻮﺳﻂ و 3/47درﺻﺪ رﯾﺴﮏ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد دارد.

Iran is considered as one of the most earthquake-stricken countries in the world and its cities have faced many damage and harms by this natural phenomenon. Iran's establishment on the Himalayan Alpine earthquake belt has caused the occurrence of earthquakes as one of the most hazardous damages in the country. The earthquake hazard in the city of Zarin Shahr is not an exception, according to the building regulations 2800, the fourth edition and the tectonic conditions, and the existence of four main faults and a sub-fault around it at a radius of 150 km and the seismic record in this area during the last thirty nine years. Also, in the process of preparing the zoning map and horizontal hazard acceleration in Zarin Shahr, a probabilistic method of the CRISIS model, one of the most powerful and high-precision software, has been used. Therefore, in this research, we have tried to use modern planning modules such as the Analytical Hierarchy Process (AHP) model. The results of this study show that different factors can have different effects on vulnerability and earthquake damage, so that the effects of environmental factors such as distance from fault, soil, and gradient percent are more than other factors. Physical-skeletal factors such as building age, population density, number of building floors, material genus and land use are more effective in earthquake after natural factors. In this research, we tried to use a descriptive-analytical method. After determining the criteria, sub-criteria and options for the vulnerability of the earthquake, using experts' opinion and existing documents, the weight of the criteria was calculated in Expert selection software. an‎d related maps are collected and stored through over-lapping in the Arc Gis software and vulnerable areas of the city Zarin Shahr are identified and analyzed. After drawing up a zone risk map and area vulnerability in Arc Gis software, by using the product of the two generated maps, the final map of Zarin Shahr risk was drawn and the risk of the areas was analyzed in five categories and 4.30% are at a very low risk, 23.27% at medium risk and 3.47% of urban areas are at a high risk.