تحليل ژئومتري گنبدهاي نمكي با استفاده از شاخص‌هاي ژئومورفولوژي نمونة مطالعه: گنبدهاي نمكي منطقة لار فارس

Geometric Analysis of Salt Diapirs using Geomorphologic Indices (Case Study: Salt Diapirs in Lar Region of Fars Province

استخراج شاخص‌هاي ژئومورفيكي با استفاده از مدل‌هاي ارتفاع رقومي در محيط GIS طي دو دهة گذشته، روشي سريع و دقيق در تحليل لندفرم‌ها بوده است؛ به‌طوري كه از اين شاخص‌ها براي ارزيابي سريع فعاليت‌هاي تكتونيكي اخير در ناحيه‌اي خاص استفاده شده است. در اين مطالعه، زمين‌ساخت فعال گنبدهاي نمكي جنوب شرقي زاگرس در منطقة لار فارس با اندازه‌گيري شاخص انتگرال هيپسومتري (Hi)، برافراشتگي (Bh)، شاخص دايره‌واري (Rc)، كشيدگي (Bs)، تراكم زهكشي (Dd)، نسبت انشعاب (Rb)، شاخص ميانگين طول آبراهة درجه يك (LN1)، فركانس آبراهه (Fs)، نسبت عرض به طول مخروط (W/L) و زاوية جاروب (S) ارزيابي شد. نخست با استفاده از مدل ارتفاعي رقومي، اطلاعات توپوگرافي منطقة پژوهش استخراج شد. پس از محاسبة شاخص‌ها در گنبدهاي نمكي اين نتيجه به دست آمد كه بيشترين ضريب همبستگي بين پارامتر انتگرال هيپسومتري و مساحت گنبد است و اين امر نشان مي‌دهد شاخص هيپسومتري، شاخصي كارآمد براي طبقه‌بندي گنبدها ازنظر جواني و پيري است. ميانگين طول آبراهة درجه يك نيز، شاخصي مناسب براي تقسيم‌بندي گنبدها ازنظر جواني و پيري است. شاخص تراكم زهكشي و نسبت انشعابات، فركانس زهكشي، شاخص‌هاي مخروط‌افكنه‌هاي اطراف گنبدها نظير زاوية جاروب، نسبت عرض به طول و شيب، رابطة معناداري با شاخص هيپسومتري ندارند؛ دليل اين امر، ساختار پيچيدة گنبدهاي نمكي و حركت آنهاست.

During the past two decades, extracting geomorphic indices using digital elevation models in the GIS environment has been addressed as a quick and accurate method to analyze landforms, so that these indices have been used to quickly evaluate the recent tectonic activity in a particular area. The present study aimed to evaluate the active tectonic of salt diapirs located on south-eastern Zagros in Lar region of Fars province, by measuring the hypsometric integral (Hi), basin height (Bh) circularity ratio (Rc), elongation ratio (Re), drainage density (Dd), bifurcation ratio (Rb), mean length of first-order streams (LN1), stream frequency (Fs), alluvial fan’s width to length ratio (W/L), and the sweep angle (S). First, the study area was extracted using digital elevation model. After calculating the indices in salt diapirs, the results reveal that the best correlation is between the hypsometric parameter and the diapirs area, indicating that the hypsometric integral is a good indicator for classifying age of diapirs. In addition, the mean length of the first-order stream is a good indicator for dividing the diapirs from age viewpoint (youth and old). It was found that the drainage density index, bifurcation ratio, drainage frequency, the indices of the alluvial fans around the diapirs such as the sweep angle, width to length ratio, and slope have no significant relationship with the hypsometric integral and the age of the diapirs. The lack of a significant relationship was due to the complex structure of the salt diapirs and their movements, which disrupted the morphometry of draiange systems of the study area.