بررسي پراكنش فضايي شاخص‌هاي توسعۀ پايدار شهري-روستايي با تأكيد بر شاخص‌هاي آموزشي در پهنۀ استان گلستان

Study of Spatial Dispersion of Indicators of Sustainable Urban-Rural Development with Emphasis on Educational Indices in Golestan Province

اين پژوهش با هدف پايش نابرابري فضايي براساس شاخص ­هاي آموزشي در پهنۀ استان گلستان صورت پذيرفته است. براي نيل به اين مهم از 22 گويه آموزشي با توجه به آمار و اطلاعات موثق و معتبر سال­نامۀ آماري استفاده گرديد. روش گردآوري اطلاعات از نوع كتابخانه ­اي-اسنادي بوده كه با استفاده از تكنيك­ هاي تصميم‌گيري چند معياره VIKOR و SAW مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. ابتدا نحوۀ پراكنش جمعيت و توزيع شاخص ­هاي آموزشي بر اساس تكنيك­ هاي آنتروپي نسبي و ضريب جيني مورد ارزيابي قرار گرفته است، همچنين در محاسبۀ همبستگي بين متغير­هاي جمعيت و شاخص ­هاي آموزشي در شهرستان ­هاي استان گلستان از تكنيك آماري اسپيرمن و براي نمايش فضايي- مكاني شاخص ­ها از نرم ­افزار ARC GIS 9.3 استفاده گرديد. نتايج به­دست آمده از ضريب آنتروپي نشان مي­دهد كه پراكنش جمعيت با امتياز (0.8877) و ضريب جيني با امتياز (صفر)، بيانگر پراكنش متعادل و متناسب جمعيت در سطح شهرستان­ هاي استان گلستان است. يافته ­هاي به ­دست آمده از تكنيك­ هاي ويكور و ساو مشخص مي­ كند كه توزيع شاخص ­هاي آموزشي در استان گلستان بسيار ناهمگون و نابرابر است به گونه ­اي كه شهرستان گرگان با امتياز (0/725) و شهرستان مراوه­تپه با امتياز (0/016) به ­ترتيب به ‌عنوان برخوردارترين و محروم ­ترين شهرستان­ هاي استان هستند كه اختلاف فاحشي بين آنها وجود دارد، همچنين ميزان همبستگي بين پراكنش جمعيت و رتبۀ شهرستان ­ها با ضريب همبستگي اسپيرمن مورد ارزيابي قرار گرفته است و نتايج بررسي نشان مي ­دهد كه شاخص ­هاي آموزشي در سطح شهرستان­ هاي استان گلستان بر اساس عامل پراكنش جمعيت صورت نگرفته است كه اين ­امر نشان ­دهندۀ عدم مديريت و برنامه ­ريزي صحيح منطقه­ اي و شهري است. لذا پيشنهاد مي­ گردد، در برنامه­ هاي توسعه، اصلاح ساختارهاي فضايي با توجه ويژه به بستر محيط طبيعي و ويژگي‌هاي اجتماعي- اقتصادي نظام هاي فضايي (منطقه، ناحيه، شهر و روستا) در نظر گرفته شود.

The present study aimed to investigate spatial inequality based on educational indicators in the area of Golestan province as one of the border provinces. In order to achieve this goal, 22 educational units were used according to reliable statistics and reliable statistical data of 1392 province. The data collection method is a documentary-type library that has been analyzed using VIKOR and SAW multi-criteria decision-making techniques. First, the distribution of population and distribution of educational indicators based on relative entropy techniques and Gini coefficient were evaluated. Spearman statistical technique was also used to calculate the correlation between population variables and educational indices in cities of Golestan province. The ARC GIS 9.3 software was used to display the spatial-spatial indices. The results of the entropy coefficient show that the distribution of population with the score of 0.8877 and the Gini coefficient with score (0) represents a balanced and proportional distribution of population in the county level of Golestan province. The findings of the Wicver and Saw techniques indicate that the distribution of educational indicators in Golestan province is very heterogeneous and unequal, so that Gorgan (0/725) and Marawehpeyh (0/166) Accordingly, they are the most enjoyable and deprived cities in the province, and there is a huge difference between them. Also, the correlation between population distribution and city rank with Spearman correlation coefficient has been evaluated. The results of the study show that educational indicators in the cities of Golestan province are not based on the distribution factor of the population, which indicates lack of management an‎d proper regional and urban planning.