رفتار متقابل به عنوان شرط اجراي احكام خارجي: مطالعه در حقوق بين الملل خصوصي ايران و آمريكا

The Role of Reciprocity in the Enforcement of Foreign Judgments: A Comparative/Correlational Study in the Iranian and the US Law

مشروط شدن اجراي احكام خارجي به رفتار متقابل كشوري محل صدور حكم منشأ ابهامات و مسائل متعددي است كه حل آنها جز مطالعه در حقوق خودي مستلزم شناخت حقوق كشورهاي طرف رابطه در اين مقوله است. اين مقاله به طرح تعدادي از اين مسائل در رابطه بين ايران و ايالات متحده مي پردازد. پس از مقدمه اي درباره تعريف شرط رفتار متقابل و جايگاه جهاني شرط، بخش دوم مطالعه اي در تحول رويكرد حقوق آمريكا به مسأله است، با توجه ويژه به تأثيري كه فدرال بودن اين كشور بر آن گذاشته است. بخش سوم پاسخ حقوق ايران را به چند پرسش عملي درباره شرط رفتار متقابل جستجو مي كند، از جمله: رفتار متقابل كشور خارجي را بايد با نظر به قانون آن كشور احراز كرد يا با مطالعه رويه دادگاههايش؟ بار اثبات درباره اين شرط بر عهده كدام طرف است؟ آيا احراز شرط در گرو شناسايي احكامي از جنس همان حكمي است كه شناسايي آن از دادگاه ايران تقاضا شده يا شناسايي هرگونه حكمي براي تحقق شرط كافي است؟ اگر قانون دولت خارجي مبهم يا رويه آن متعارض باشد تكليف چيست؟ و اگر دولت خارجي دولتي فدرال باشد و واحدهاي آن موضع يكساني در قبال شناسايي احكام ايراني نداشته باشند چه بايد كرد؟ در بخش چهارم، با فرض اين كه شناسايي حكم صادره از دادگاه آمريكايي در ايران تقاضا شود، و بر اساس آنچه در دو بخش پيش از آن گفته مي شود، موضع دادگاه ايران درباره مسأله رفتار متقابل دولت آمريكا پيش بيني خواهد شد.

Iran and the U.S. are among the not-so-many countries in the world which still assign some role to reciprocity in their respective laws of recognition and enforcement of foreign judgments. The doubts about what this role exactly is in each case and how political tensions between the two countries has affected, or might affect, the way each of them applies its rule of reciprocity to the judgments rendered by the other’s courts specifically makes a detailed analysis of these two legal systems and their interaction, what this article attempts, worthwhile. Sketching a basic view of reciprocity as a concept and its current global status, the first chapter provides an introduction to the topic. The next two chapters explore the laws of the U.S. and Iran, respectively, on reciprocity, addressing their approaches to a number of practical issues ensuing from their commitment to this rule. The fourth chapter examines each country’ application of its own version of the rule to its specific relation with the other. Toward this end, it both studies the actual decisions of Iranian and the U.S. courts that involved this matter and contemplates other, possible scenarios in deciding the reciprocity questions in light of the interpretive possibilities that the two legal systems open up.