سنجش ميزان تاب ‌آوري سكونتگاه‌هاي روستايي در برابر مخاطرات محيطي (مطالعه موردي: بخش بلداجي)

(Measuring the Resilience of Rural Settlements Against the Environmental Hazards (Case Study: Boldaji District

جوامع انساني در طول تاريخ كماكان با مخاطرات روبرو بوده و همواره اثرات زيان­ باري را متحمل شده‌اند. مخاطرات محيطي نه‌ تنها به لحاظ تعداد، بلكه با افزايش تنوع و ميزان خسارات به ­ويژه در نواحي روستايي در حال وقوع‌اند. ارتباط نزديك با محيط، محروميت، عدم آگاهي و آمادگي موجب افزايش آسيب‌پذير شدن نواحي روستايي مي­ شود. با اين‌ وجود پديده‌هايي اجتناب‌ناپذير بوده و تنها راه مقابله با آن، مديريت آنها است. يكي از رويكردهاي رويارويي با مخاطرات و بحران‌هاي محيطي، تاب ‌آوري است. منطقه مورد مطالعه با قرارگيري در معرض انواع مختلف مخاطرات، در شرايط آسيب‌پذيري بالايي قرار دارد و سنجش ميزان تاب‌آوري آن ضرورت دارد. اين پژوهش از نوع كاربردي و هدف آن بررسي و تبيين ميزان تاب‌آوري سكونتگاه‌هاي روستايي در بخش بلداجي از توابع شهرستان بروجن است. روش تحقيق توصيفي-تحليلي و مبتني بر پيمايش است. داده ­هاي مورد نياز با استفاده از مطالعات كتابخانه­ اي و بررسي­ ميداني در سطح خانوار گردآوري‌ شده و حجم نمونه طبق فرمول كوكران از جامعة 2276 خانواري، معادل 329 خانوار برآورد شد و پرسشنامه با روش نمونه‌گيري تصادفي ساده تكميل شد. نتايج پژوهش نشان داد كه سطح تاب‌آوري در بعد اجتماعي و كالبدي به ترتيب با ميانگين 3/45 و 3/23 در حد «مطلوب»، در بعد اقتصادي با ميانگين 3/01 در حد «متوسط» و در بعد مديريتي با ميانگين 2/85 در سطح «نامطلوب» قرار دارد. به علاوه در بين روستاهاي مختلف روستاي آورگان بالاترين سطح تاب‌آوري و روستاهاي سلطان‌آباد و علي‌آباد در پايين‌ترين سطح قرار دارند. درمجموع نيز وضعيت تاب‌آوري در 21درصد روستاها «مناسب»، در 50 درصد«متوسط» و در حدود 29درصد«نامناسب» بوده است.

Human societies have historically been at risk and have always suffered harmful effects. Environmental hazards are increasingly occurring with growing diversity and extent of damage, especially in rural areas. Some factors such as closely related to the environment, deprivation, lack of awareness, and preparedness increase the vulnerability of rural areas. However, environmental hazards are inevitable phenomena and their only solution is to deal with and manage them. One of the approaches to dealing with environmental hazards and crises is resilience. The study area of the present study is exposed to different types of hazards and is in high vulnerability condition and it is necessary to measure its resilience. The present study is an applied one and its purpose is to investigate and explain the resilience of rural settlements in Boldaji district of Borujen county. The research method is descriptive-analytical and survey-based. Required data were collected using documentary and surveys at household level. The sample size was estimated to be 329 households according to the Cochran formula of 2276 families. Questionnaires were completed by simple random sampling. The results showed that the mean level of resilience in the social and physical dimensions were 3.45 and 3.23, respectively, considered as "desirable" level, in the economic dimension with a mean of 3.01 was an "average" level, and in the management dimension with a mean of 2.85 was a "undesirable" level. In addition, among the different villages, Avargan has the highest level of resilience and the lowest levels belong to Sultanabad and Aliabad. Overall, the resilience status in 21 percent of the villages was "appropriate", in 50 percent "moderate" and in about 29 percent "inappropriate".