اثر الگوي كاشت و منبع كود بر خصوصيات زراعي بزرك (Linum usitatissimum L.) و نخود (Cicer arietinum L.) در كشت مخلوط در شرايط ديم

Effect of planting pattern and fertilizer source on agronomic characteristics of linseed (Linum usitatissimum L.) and chickpea (Cicer arietinum L.) in intercroppng under rainfed conditions

به­ منظور بررسي اثر الگوي كاشت و منبع كود بر خصوصيات زراعي نخود و بزرك در شرايط ديم، آزمايشي به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك­ هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 96- 1395 در مزرعهاي در استان آذربايجان غربي- شهرستان نقده اجرا شد. تيمارهاي آزمايشي شامل الگوي كاشت در شش سطح: كشت خالص نخود، كشت خالص بزرك، كشت مخلوط جايگزين با نسبت يك رديف بزرك و يك رديف نخود، كشت مخلوط رديفي با نسبت دو رديف بزرك و دو رديف نخود، كشت مخلوط رديفي با نسبت دو رديف بزرك و چهار رديف نخود، كشت مخلوط رديفي با نسبت چهار رديف بزرك و دو رديف نخود و منبع كود در چهار سطح: عدم مصرف كود (شاهد)، 100 درصد كود شيميايي (NPK)، كود زيستي (فسفات بارور2 + ازتو بارور1 + پتا بارور2+ سولفوبارور1) و ورمي­ كمپوست (10 تن در هكتار) بودند. نتايج نشان داد كه الگوهاي كاشت و منابع كودي بر عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك، ميزان و عملكرد روغن بزرك و عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك، تعداد گره‌هاي ريشه و ميزان پروتئين دانه نخود تاثير معنيداري داشتند. بيشترين عملكرد دانه هر دو گونه از تيمار كشت خالص به­دست آمد (بزرك 945 و نخود 629 كيلوگرم در هكتار)، اما ميانگين عملكرد هر يك از دو گياه در واحد سطح يكسان بيشتر از عملكرد دانه مورد انتظارآنها بود (بزرك 161/5 و نخود 128/5 كيلوگرم در هكتار). ميزان روغن دانه بزرك 6/6 درصد و ميزان پروتئين دانه نخود 20/2 درصد در كشت مخلوط نسبت به كشت خالص بالاتر بود. نتايج نشان داد كه مصرف منابع كودي، به خصوص ورمي­كمپوست، باعث بهبود خصوصيات گياهي مورد مطالعه در هر دو گياه نسبت به شاهد شد. بيشترين نسبت برابري زمين كل (1/55) از كشت مخلوط چهار رديف نخود و دو رديف بزرك در تيمار عدم مصرف كود بدست آمد كه معادل 55 درصد افزايش در بهره وري استفاده از زمين نسبت به كشت خالص دو گونه بود. با در نظر گرفتن اهداف كشاورزي پايدار و ضرورت كاهش مصرف نهاده‌هاي شيميايي، در اين آزمايش، تيمار عدم مصرف كود براي نسبت كشت مخلوط چهار رديف نخود و دو رديف بزرك مناسب‌تر بود.

To study the effect of planting pattern and fertilizer source on agronomic characteritics of linseed and chickpea in intercropping in rainfed conditions, a field experiment was conducted as factorial arrangenents in randomized complete block design with three replications in Naqadeh, Iran in 2016-2017 cropping season. The first factor included six cropping patterns; one row chickpea: one row linseed, two rows chickpea: two rows linseed, four rows chickpea: two rows linseed, two rows chickpea: four rows linseed and sole cropping of each crops. The second factor included four fertilizer sources; without fertilizer (Control), 100% chemical fertilizers (NPK), biofertilizers (Azoto Barvar1+ Phosphate Barvar2+ PotaBarvar2+ Sulfur Barvar1) and vermicompost (10 t.ha-1). The results showed that the effect of intercropping ratios and fertilizer sources were significant on seed yield, biological yield, oil content and oil yield of lineseed and seed yield and biological yield, number of rhizobium nodules and protein content of seed of chickpea. The highest seed yield of both species was obtained from sole cropping (linseed 945 kg.ha-1 and chickpea 629 kg.ha-1), however, the average seed yield of each crop, in the same per unit area, was higher than sole cropping (linseed 161. 5 and chicpea 128.5 kg.ha-1). The oil content of linseed (6.60%) and seed protein content of chickpea (20.26%) were higher in intercropping as compared with sole cropping. The use of fertilizer sources, especially the use of vermicompost, could increase the studied traits of both species in comparison with the control. The maximum LER (1.55) obtained from four rows of chickpea + two rows of linseed in control (without fertilizer). This means that intercropping improved land use efficiency by 55% when compared with sole cropping. Considering the goals of sustainable agriculture and elimination of chemical inputs, the intercropping ratio of four rows of chickpea + two rows of linseed without fertilizer application was more suitable package.