رتبه‌بندي راهبردهاي بيابان‌زدايي با استفاده از تئوري مطلوبيت چند معياره (MAUT)(مطالعه موردي: منطقه خضرآباد يزد)

Evaluation of Combat Desertification Alternatives by Using Multi-Attribute Utility Theory (MAUT) (Case study of Khezerabad region in Yazd Province)

زمينه و هدف: در حال حاظر بيابان­ زايي به عنوان يك معضل گريبان­ گير بسياري از كشورهاي جهان از جمله كشورهاي درحال توسعه مي ­باشد. عليرغم اثرات جدي زيست­ محيطي، اقتصادي و اجتماعي اين پديده، كوشش ­هاي اندكي در زمينه ارايه راهبردهاي بهينه صورت پذيرفته است. از اين­رو هدف از اين پژوهش، ارزيابي راهبردهاي بيابان ­زدايي به منظور دست­يابي به راهبردهاي بهينه در چارچوب مديريت پايدار مناطق بياباني مي­ باشد. روش بررسي: جهت دست­يابي به اين هدف، در چارچوب مدل­ هاي تصميم ­گيري چند شاخصه، تئوري مطلوبيت چند معياره (MAUT)، استفاده شد. در اين روش براي تعيين وزن معيارها و راهبردها از تكنيك دلفي (Delphi) و آنتروپي شانون تعديل شده (Modify Shannon Entropy) استفاده گرديد و براي رتبه­ بندي نهايي راهبردها نيز از تابع مطلوبيت چند معياره (MAUT) استفاده شد. اين مدل به منظور ارزيابي كارايي در ارايه راهبردهاي بهينه، در منطقه خضرآباد يزد مورد استفاده قرار گرفت. يافته ­ها: بر مبناي نتايج حاصل شده، راهبردهاي جلوگيري از تبديل و تغيير نامناسب كاربري اراضي (A18) با ضريب مطلوبيت 0/7429، توسعه و احياء پوشش گياهي (A23) با ضريب مطلوبيت 0/6573 و تعديل در برداشت از منابع آب زيرزميني (A31) با ضريب مطلوبيت 0/3184، به ترتيب به عنوان مهم­ترين راهبردهاي بيابان­ زدايي در منطقه تشخيص داده شدند. بحث و نتيجه گيري: نتايج اين پژوهش به مديران مناطق بياباني اين امكان را مي­دهد كه امكانات و سرمايه­ هاي محدود اختصاص يافته به منظور كنترل روند بيابان­ زايي را به شيوه ­هاي صحيح و كارآمد به كاربندند تا ضمن دستيابي به نتايج بهتر، از هدر رفتن سرمايه ­هاي ملي جلوگيري كنند.

Background and Objective: Today, desertification is considered as a severe problem in most countries of the world, including the developing ones. Despite the serious environmental, social and economical impact of desertification phenomenon, few studies have been done to provide optimal alternatives. The aim of this study was to evaluate the alternatives for combating desertification in order to achieve optimal alternatives in the context of the sustainable management of deserts. Method: To achieve this goal, the Multi-Attribute Utility Theory (MAUT) has been applied in the context of Multi-Attribute Decision-making (MADM) models. In order to determine the weights of criteria and alternatives, it was used the modified Delphi and Shannon entropy techniques, while the final rating of alternatives was performed using the Multi-Attribute Utility Theory (MAUT) function. The model was applied to evaluate the efficiency in providing the optimal alternatives in Khezerabad Region of Yazd Province. Findings: The results showed that, the alternatives of prevention of unsuitable land use changes (A18) by a utility factor of 0.7429, vegetation cover development and reclamation (A23) by a utility factor of 0.6573 and modification of ground water harvesting (A31) by a utility factor of 0.3184 respectively were identified as the most important alternatives for combating desertification in the region. Discussion and Conclusion: These results might able the managers to properly and efficiently use the limited available facilities and funds in order to control the desertification. In addition, achieveing better results, this might prevent the waste of national resources.