پديد آورندگان :
رضوان طلب، نصيبه دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان , دستان، سلمان پژوهشگاه بيوتكنولوژي كشاورزي ايران، كرج , سلطاني، افشين دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان
كليدواژه :
آناليز خط مرزي , برنج , تحليل مقايسه كاركرد , پتانسيل عملكرد , خلاء عملكرد
چكيده فارسي :
يكي از مشكلات اساسي توليد برنج، تفاوت زياد بين عملكرد واقعي كشاورزان و عملكرد قابل حصول است، بنابراين شناسايي عوامل ايجاد محدوديت توليد و خلاء عملكرد در برنج بسيار حايز اهميت است. در اين پژوهش كليه عمليات مديريتي از مرحله تهيه بستر تا برداشت محصول در 228 مزرعه مربوط به ارقام بومي برنج در سه منطقه شرق، مركز و غرب استان مازندران به‌صورت پيمايشي و مطالعات ميداني در سال‌هاي 1394 و 1395 مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج حاصل از روش تحليل مقايسه كاركرد (CPA) نشان داد كه متغيرهاي بذر گواهي شده، سن گياهچه، مصرف پتاسيم، مصرف نيتروژن (بعد از گلدهي)، زمان برداشت و وجود آفات عوامل اصلي محدودكننده عملكرد برنج در منطقه بودند. عملكرد واقعي و پتانسيل عملكرد محاسبه شده با مدل CPA به‌ترتيب 4456 و 6642 كيلوگرم در هكتار و ميزان خلاء عملكرد 2186 كيلوگرم در هكتار برآورد شدند. نتايج آناليز خط مرزي (BLA) با برازش يك خط بر لبه بالايي داده‌ها نشان داد كه پاسخ عملكرد به عنوان متغير وابسته به متغيرهاي مستقل ميزان بذر، زمان نشاكاري، تراكم بوته و مصرف نيتروژن قبل از نشاكاري، در طول دوره رشد رويشي و بعد از گلدهي، از تابع دو تكه‌اي مثبت تبعيت كرده، ولي متغيرهاي سن گياهچه و تعداد گياهچه در كپه تابع دو تكه‌اي منفي داشتند. متغيرهاي خوابيدگي بوته (ورس) و آفات، بيماري‌ها و علف‌هاي هرز از تابع خطي تبعيت كردند. نتايج حاصل از آناليز خط مرزي نشان داد كه ميانگين عملكرد (بر اساس حد بهينه) 5755 كيلوگرم در هكتار، با خلاء عملكرد 1207 كيلوگرم در هكتار بود. ميانگين عملكرد نسبي و خلاء نسبي نيز به‌ترتيب 8/79 و 9/20 درصد برآورد شدند. با توجه به اينكه پتانسيل عملكرد محاسبه شده، از داده‌هاي واقعي مزارع كشاورزان حاصل شده بود، به نظر مي‌رسد كه پتانسيل عملكرد به‌دست آمده وابسته به منطقه بوده و اين پتانسيل عملكرد براي ارقام برنج بومي، قابل حصول است.
چكيده لاتين :
One of the main problems for rice production is the large difference between farmers' actual yields and attainable yields. Therefore, it is important to identify the limiting factors on yield and yield gap. In this research, all performed management practices from seedbed preparation to harvesting in 228 paddy fields of local rice cultivars in the east, central and west parts of Mazandaran province, Iran were surveyed through field monitoring in 2015 and 2016. The results showed that the variables of certified seed, seedling age, and potassium application, nitrogen application after flowering, harvest time and pest problem were introduced into the comparative performance analysis (CPA) equation. The actual yield of the field and the calculated yield potential were estimated 4456 and 6642 kg.ha-1, respectively, hence the yield gap was estimated 2186 kg.ha-1. In the boundary line analysis (BLA), by fitting one line on the upper edge of the data, it was determined that the response function as a dependent variable to independent variables on seed rate, transplanting date, planting density, nitrogen application. Moreover, basal nitrogen application, nitrogen application in vegetative and after flowering stages had a positive piecewise function. The seedling age variable, phosphorus and potassium application and the number of seedling per hill followed a negative piecewise function. However,, four variables including the lodging, pests, diseases and weeds problems followed a linear function. According to BLA, the average yield was 5755 kg.ha-1 with a yield gap of 1207 kg.ha-1. An average relative yield and relative yield gap were estimated 79.8% and 20.90%, respectively. Given that the calculated yield potential in this analysis in three regions was obtained from the actual data of each field, it can be concluded that the yield potential is dependent on the region and is attainable.
