ارزيابي وضعيت بهره‌وري و شاخص نسبت عرضه به تقاضاي آب در چغندرقند (.Beta vulgaris L) با استفاده از مدل‌هاي شبيه‌سازي رشد در استان خراسان رضوي

Assessment of water productivity and supply:demand ratio index in sugar beet (Beta vulgaris L.) in Khorasan Razavi province, Iran using growth simulation models

با توجه به افزايش سريع جمعيت و نياز به توليد بيشتر محصولات كشاورزي، توجه به موضوع كم‌آبي و افزايش بهره‌وري آب اهميت بيشتري پيدا كرده است. به‌اين منظور آزمايشي با استفاده از مدل‌ شبيه‌سازي SUCROS، داده‌هاي بلندمدت اقليمي (1364 تا 1394) و جمع‌آوري پرسشنامه از كشاورزان، جهت ارزيابي بهره‌وري آب در نظام‌هاي كشت چغندرقند در 10 شهرستان استان خراسان رضوي و ارزيابي نقش ‌مديريت در بهره‌وري آب و وقوع تنش خشكي اجرا شد. نتايج شبيه‌سازي‌هاي بلندمدت نشان داد عملكرد واقعي كشاورزان (33/5 تن در هكتار) تنها يك‌سوم عملكرد قابل‌دستيابي (97/3 تن در هكتار) چغندرقند در مناطق مورد بررسي بود كه 48 درصد از اين خلاء عملكرد به‌دليل محدوديت آب بود. نتايج نشان داد كه بهره‌وري پايين آب آبياري (1/8 تا 3/15 كيلوگرم بر مترمكعب) در مناطق مورد بررسي بود. بر اساس نتايج به‌دست آمده، عدم مديريت صحيح آبياري، به‌رغم مصرف بالاي آب در برخي از شهرستان‌ها باعث كاهش بهره‌وري مصرف آب و وقوع تنش خشكي در طول فصل رشد گرديد. نتايج نشان داد كه بين بهره‌وري آب و شاخص عرضه به تقاضاي آب در شهرستان‌هاي استان ارتباط مثبت و معني‌داري وجود داشت. با توجه به نتايج اين تحقيق، وضعيت اين شاخص در طول فصل رشد تحت تاثير مديريت آبياري، دماي هوا (به‌ويژه در ماه‌هاي گرم سال) و ظرفيت نگهداري آب خاك در هر شهرستان متغير بود. اين نتايج نشان دهنده ضرورت رعايت زمان‌بندي صحيح آبياري بر اساس نياز گياه و ظرفيت نگهداري آب خاك در طول فصول گرم جهت تامين نياز رطوبتي گياه چغندرقند است.

The rapid population growth and the need for more agricultural production necessitate more attention to water shortage and enhancing water productivity. To assess water productivity and supply:demand ratio index in sugar beet, this experiment was carried out using SUCROS growth simulation model. Long-term climatic data and collecting questionnaires from farmers were used to assessing water productivity in sugar beet agroecosystems in 10 counties of Khorasan Razavi province, Iran and investigating the role of water management in water productivity and drought stress conditions in sugar beet. Results of long-term simulations showed that the actual yield (33.5 t.ha-1) by farmers was only one-third of the attainable yield (97.3 t.ha-1) of sugar beet in the targted areas. Forty eight percent of this yield gap was due to water constraints. The results indicated the low productivity (1.5-1.8 kg root m-3) of sugar beet in the targeted areas. The results also showed that inappropriate irrigation management, despite the high water consumption in some counties, led to decrease in water productivity and occurance of drought stress during the growing season. Results also showed a positive and significant relationship between water productivity and supply:demand ratio index in different locations. The index, over growing season, in different counties was highly depended on water management, air temperature (particularly during warmer months of the year) and soil water holding capacity. These results indicated the need for a more scientific attention to appropriate irrigation schedules according to the plant water requirement and soil water retention capacity during the warm seasons to meet the moisture requirement of sugar beet.