بررسي تحمل به يخ‌زدگي چند گونه شبدر (Trifolium spp L.) در شرايط كنترل شده

Evaluation of freezing tolerance of some clover species (Trifolium spp.) in controlled conditions

به‌منظور ارزيابي تحمل به يخ‌زدگي چند گونه شبدر (Trifolium spp L.) آزمايشي در سال زراعي 91-1390 در دانشكده كشاورزي، دانشگاه فردوسي مشهد در قالب طرح كاملاً تصادفي به‌صورت آزمايش فاكتوريل با چهار تكرار اجرا شد. عوامل آزمايش شامل دو تاريخ كاشت (28 شهريور و 27 مهر)، چهار گونه شبدر قرمز T. pratense، سفيد T. repense، ايراني T. resupinatum. (گونه‌هاي پاييزه) و شبدر لاكي T. incarnatum (گونه بهاره) و هشت دماي يخ‌زدگي (صفر (شاهد)، 3-، 6-، 9-، 12-، 15-، 18-، 21- درجه سانتي‌گراد) بود. درصد نشت الكتروليت-ها از برگ و طوقه اندازه‌گيري و بر اساس آن دماي كشنده 50 درصد نمونه‌ها براي برگ (LT50el(L)) و طوقه (LT50el(C)) تعيين شد. نتايج نشان داد كه اثر متقابل تاريخ كاشت، گونه و دماهاي يخ‌زدگي بر درصد نشت الكتروليت‌ها از برگ معني‌دار بود، به‌طوري كه در گونه‌هاي پاييزه در تاريخ كاشت 28 شهريور درصد نشت الكتروليت‌ها كمتر از تاريخ كاشت 27 مهر بود، اما در گونه بهاره، گياهان تاريخ كاشت 27 مهر نسبت به تاريخ كاشت 28 شهريور درصد نشت الكتروليت كمتري داشتند. در شبدرهاي قرمز و ايراني كاهش دما تا 12- درجه سانتي‌گراد و در شبدر سفيد و لاكي كاهش دما به كمتر از 15- درجه سانتي‌گراد سبب افزايش درصد نشت الكتروليت‌ها از طوقه شد. كمترين LT50el(L) در تاريخ 28 شهريور، در گونه‌هاي قرمز و ايراني و بيشترين آن در گونه لاكي مشاهده شد، درحالي كه در تاريخ كاشت 27 مهر كمترين مقدار آن در گونه‌هاي ايراني و لاكي و بيشترين آن در گونه قرمز بود.

In order to evaluate freezing tolerance of some clover species as well as planting date and acclimation period effects on plant tolerance, an experiment was conducted in 2012-13 in Faculty of agriculture, Ferdowsi University of Mashhad in completely Randomized Design with factorial arrangement and four replications. Experimental factors included two planting dates (late September and late October), four clover species (red clover T. pratense, white clover T. repense, Persian clover T. resupinatum (autumn species) and crimson clover T. incarnatum (spring spieces) and eight freezing temperatures (0 (control), -3, -6, -9, -12, -15, -18, -21ºC). Electrolyte leakage percentage of leaf and crown was measured and used to determine lethal temperature for 50% of plants (LT50el(l) and LT50el(c) for leaf and crown, respectively). Results indicated that interaction of planting dates, species and freezing temperatures on electrolyte leakage of leaf was significant in a way that a lower mean of this parameter was observed in autumn species in first planting date compared to the second planting date but the reverse was found in spring species. Decreasing temperature to less than -12 and -15 ˚C resulted in an increase in electrolyte leakage of crown in red and Persian clovers, and white and crimson clovers, respectively). The least LT50el(l) in first planting date was found in red and Persian species and the highest in crimson species while in the second planting date, the lowest mean was observed in Persian and crimson and the highest in red species.