پديد آورندگان :
حاجيوند قاسم آبادي، فروغ دانشگاه لرستان - دانشكده كشاورزي - گروه زراعت و اصلاح نباتات، لرستان , عيسوند، حميدرضا دانشگاه لرستان - دانشكده كشاورزي - گروه زراعت و اصلاح نباتات، لرستان , اكبري، ناصر دانشگاه لرستان - دانشكده كشاورزي - گروه زراعت و اصلاح نباتات، لرستان , اكبرپور، اميدعلي دانشگاه لرستان - دانشكده كشاورزي - گروه زراعت و اصلاح نباتات، لرستان
كليدواژه :
تنش اسمزي , درصد جوانه‌زني , شبدر , ضريب آلومتري
چكيده فارسي :
كشاورزي جهان به وسيله تنش‌هاي غير زيستي مختلفي همچون دما، خشكي و شوري تحت تأثير قرار گرفته است كه تقريبأ 50 درصد عملكرد گياهان زراعي را كاهش مي‌دهند. در بسياري از گياهان علوفه‌اي جوانه‌زني و رشد اوليه گياهچه از حساس‌ترين مراحل رشدي آن‌ها به تنش‌هاي محيطي محسوب مي‌شوند. پژوهش حاضر براي بررسي تأثيرات تنش‌هاي ايزو اسمزي خشكي و شوري بر شاخص‌هاي جوانه‌زني و شاخص‌هاي رشد سه گونه شبدر ايراني، لاكي و مصري اجرا شد.
مواد و روش‌ها: دو آزمايش جداگانه خشكي و شوري به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملأ تصادفي با سه تكرار اجرا شد. فاكتورهاي آزمايش شامل سه گونه شبدر شامل شبدر ايراني، مصري و لاكي و سطوح مختلف پتانسيل‌هاي خشكي و شوري (صفر، 2-، 4-، 6-، 8-، 10- و 12- بار) به‌ترتيب ناشي از پلي‌اتيلن گلايكول 6000 و كلريد سديم بود. از ظروف پتري يكبار مصرف سترون با قطر 10 سانتي‌متر براي اين كار استفاده شد كه درون هر كدام از آن‌ها 27 عدد بذر به روش روي كاغذ صافي كشت شدند و سپس از محلول‌هاي ايزو اسمز به ميزان 5 ميلي‌ليتر به هر كدام از آن‌ها اضافه شد و سپس ظروف پتري به ژرميناتور با دماي 20 درجه سانتي‌گراد و رطوبت نسبي 75 درصد قرار داده شدند. پس از پايان مدت زمان آزمايش (حدود 14 روز) شاخص‌هاي جوانه‌زني آن‌ها شامل درصد و سرعت جوانه‌زني، تعداد ريشه‌هاي جانبي، زمان تا 50 درصد جوانه‌زني، نسبت طولي ريشه‌چه به ساقه‌چه و تعداد گياهچه‌هاي غير عادي ثبت شدند.
يافته‌ها: تمام شاخص‌هاي جوانه‌زني تحت تأثير اثرات بازدارنده خشكي و شوري قرار گرفتند. درصد و سرعت جوانه‌زني، طول ريشه‌چه و ساقه‌چه با افزايش سطوح تنش كاهش يافتند در حالي كه زمان تا 50 درصد جوانه‌زني با افزايش سطوح تنش افزايش يافت. تحت هر دو تنش خشكي و شوري تمام شاخص‌هاي جوانه‌زني شبدر ايراني از دو گونه ديگر بيشتر بود. درصد جوانه‌زني شبدر لاكي در پتانسيل 12- بار خشكي صفر درصد بود، اما درصد جوانه‌زني شبدر ايراني و مصري در اين سطح از تنش به ترتيب 33/70 و 33/7درصد بود. تحت تنش شوري تمام بذرهاي هر سه گونه در پتانسيل 12- بار جوانه زدند. نسبت طولي ريشه‌چه به ساقه‌چه در هر دو تنش با افزايش شدت تنش افزايش و در سطوح تنش شديد كاهش يافت كه كاهش آن به ترتيب در خشكي و شوري 61/58 و 100 درصد بود. تعداد انشعابات ريشه در هر دو تنش با افزايش شدت تنش افزايش و بيشترين ميزان آن در شبدر مصري به ترتيب در خشكي و شوري 42/5 و 1 بود. تعداد گياهچه‌هاي غير عادي با افزايش شدت تنش شوري افزايش يافت در حالي‌كه تحت تنش خشكي گياهچه غير عادي تشكيل نشد.
نتيجه‌گيري: مقايسه اثرات كلريد سديم و پلي‌اتيلن گلايكول نشان داد كه كلريد سديم به دليل اثرات سمي يا اسمزي شاخص جوانه‌زني را بيشتر از محلول پلي‌اتيلن گلايكول كاهش داد. به نظر مي‌رسد كه شبدر ايراني در هر دو تنش‌هاي خشكي و شوري بهترين عملكرد را دارا بود و پس از آن، در شرايط خشكي شبدر مصري و در تنش شوري شبدر لاكي بهترين عملكرد را دارا بودند.
چكيده لاتين :
Introduction: Agriculture has been influenced by different abiotic stresses such as temperature, drought
and salinity, which reduces roughly half of the yield of crops. In many forage plants, germination and early
seedling growth are the most sensitive stages of their growth in the face of environmental stresses. Current
research was conducted to study the effects of drought and salinity iso-osmosis stresses on germination
indices and growth parameters of three clover species, including Trifolium resupinatum, T. alexandrinum and
T. incarnatum.
Material and Methods: Two separate experiments (drought and salinity) were conducted as a factorial
experiment based on a completely randomized design with three replications. The test factors included clover
species with three levels, including T. resupinatum, T. alexandrinum and T. incarnatum and different levels
of drought and salinity potentials (0, -2, -4, -6, -8, -10 and -12 bar) due to polyethylene glycol 6000 (PEG
6000) and sodium chloride (NaCl), respectively. Sterile disposable petri dishes with a diameter of 10 cm
were used, in each of which, 27 seeds were placed on filter paper and then 5 ml of the desired treatment
solution was added to each. Petri dishes were then placed in a germinator at 20°C and relative humidity of
75%. After the end of the desired time germination (About 14 days), from each petri, germination percentage
and rate, number of secondary roots, time to get 50% germination (D50), root to shoot ratio and the number
of abnormal seedlings were recorded.
Results: Inhibitory effects of salinity and drought stresses affected all germination indices. Germination
percentage, rate of germination, root and shoot length all decreased with increasing stress levels, while time
to get 50% germination (D50) increased with the increase in stress levels. Under both drought and salinity,
all growth parameters of Trifolium resupinatum were higher than the other two species. Germination
percentage of T. incarnatum was 0% at -12 bar of drought, but germination of T. resupinatum and T.
alexandrinum was 70.33% and 7.33% at -12 bar of these stresses, respectively. Under salinity conditions, all
the seeds of the three species germinated at -12 bar. Root to shoot ratio increased with increasing stress levels
and at high stress levels, it decreased. The decreases were 41.39% and 0% in drought and salinity,
respectively. The number of secondary roots increased with increasing stress levels and the maximum
number was observed in Trifolium alexandrinum which was 5.42 and 1 in drought and salinity, respectively.
The number of abnormal seedling increased with increasing salinity levels, while under drought conditions
there was no abnormal seedling.
Conclusion: Comparison of the effects of sodium chloride and polyethylene glycol showed that sodium
chloride reduced germination index due to toxic effects or osmotic effects more than polyethylene glycol
solution. It seems that Trifolium resupinatum has the best yield in both drought and salinity stresses, and that
in drought condition, Trifolium alexandrinum, and in salinity stress, Trifolium incarnatum have the best
performance.
