پديد آورندگان :
فرجي، باب اله دانشگاه گيلان - دانشكده كشاورزي - گروه علوم باغباني، رشت , صحرارو، امير دانشگاه گيلان - دانشكده كشاورزي - گروه علوم باغباني، رشت , حميداوغلي، يوسف دانشگاه گيلان - دانشكده كشاورزي - گروه علوم باغباني، رشت , الفتي، جمالعلي دانشگاه گيلان - دانشكده كشاورزي - گروه علوم باغباني، رشت
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: پونه معطر از جمله گياهان خانواده نعناعيان است كه هم بصورت سبزي و هم به عنوان گياه دارويي مصارف متعددي دارد. اين گياه به حالت وحشي در دشت‌هاي مرطوب و حاشيه جريان‌هاي آب، حتي داخل آب رشد كرده و غالباً در نواحي مركزي، جنوبي و غربي آسيا، شمال آفريقا، اتيوپي و جزاير قناري مي‌رويد. پراكنش اين گياه در ايران در دامنه‌‌هاي البرز، شمال و شمال شرقي كشور گزارش شده است. بخش‌هاي هوايي اين گياه به عنوان مواد دارويي و طعم‌دهنده در صنايع غذايي استفاده مي‌شود. هدف از اين پژوهش حاضر دستيابي به بهترين تيمار كود نيتروژنه، زمان برداشت و تراكم كشت براي گياه پونه در منطقه رشت بود.
مواد و روش‌ها: اين آزمايش به صورت اسپليت پلات در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار مورد ارزيابي قرار گرفت. كرت اصلي زمان برداشت (در دو زمان برداشت)، كرت فرعي شامل نيتروژن در چهار سطح (شاهد (بدون كود)، 50، 100 و 150 كيلوگرم نيتروژن خالص در هكتار) و كرت فرعي فرعي شامل تراكم بوته در سه سطح (10، 14 و 18 بوته در مترمربع) بودند كه بر روي صفات عملكردي و برخي صفات فيزيولوژيكي بررسي شدند.
يافته‌ها: نتايج نشان داد كه اثرات متقابل نيتروژن، تراكم كاشت و زمان برداشت بر عملكرد خشك اندام هوايي معني‌داري بود. بيشترين وزن خشك (1909 كيلوگرم در هكتار) در تيمار 150 كيلوگرم نيتروژن خالص در هكتار به همراه تراكم 18 بوته در مترمربع در برداشت اول حاصل شد، و كمترين مقدار (66/396 كيلوگرم درهكتار) هم در تيمار كودي 50 كيلوگرم با تراكم 10 بوته در مترمربع در دومين برداشت بدست آمد. اما درمورد عملكرد تر و سطح برگ نيز اثر متقابل نيتروژن در تراكم كاشت معني‌دار بود و بيشترين مقدار عملكرد تر(8071 كيلوگرم در هكتار) مربوط به تيمار 150 كيلوگرم نيتروژن با تراكم 18 بوته در مترمربع بود. در خصوص صفات فيزيولوژيك نتايج نشان داد كه تيمارهاي اعمال شده داراي اثرات معني‌داري بر ميزان درصد اسانس، كلروفيل كل، فنل كل و عناصر نيتروژن و كلسيم داشتند. در اين زمينه، بيشترين درصد اسانس (66/2 درصد) مربوط به تيمار نيتروژن 150 كيلوگرم در هكتار با تراكم كاشت 10 بوته در مترمربع بود. همچنين عملكرد اسانس تحت تأثير اثر متقابل زمان برداشت در تراكم كاشت قرار داشت كه بيشترين مقدار هم مربوط به تيمار تراكم 18 بوته در مترمربع در زمان برداشت اول با مقدار 075/25665 ميلي‌ليتر در هكتار بود.
نتيجه گيري: از آنجا كه در اين پژوهش بهترين تيمار زمان برداشت اول و نيتروژن 150 كيلوگرم در هكتار و تراكم 18 بوته در مترمربع بود كاربرد چنين برنامه‌اي براي كاشت گياه پونه معطر قابل پيشنهاد است.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Pennyroyal (Mentha pulegium L.), Labiatae family, is widely used as a vegetable and medicinal herb. This plant commonly grows in the wet soils such as ditches, riversides and ponds. It is indigenous to the Central, Southern and Western Asia, North Africa, Ethiopia and the Canary Islands. It can also be found in Alborz, North and Northeast regions of Iran. The aerial parts of the plant are used as pharmaceutical and flavoring substances. The aim of this research was to find the best level of nitrogen fertilizer regime, harvesting time and plant density for pennyroyal plant in Rasht area.
Materials and methods: This study was conducted as a split-plot experiment based on randomized complete block design with three replications in Faculty of Agriculture, University of Guilan. The main plots included two harvesting times, the subplots were four levels of Nitrogen fertilizer including control (without fertilizer), 50, 100 and 150 kg ha-1 Nitrogen and the sub-subplots were plant density at 3 levels; 10, 14 and 18 plants m-2.
Results: The results showed that triple interaction of nitrogen, plant density and harvest time had significant effect on dry weight. The highest dry weight (1909 kg ha-1) were obtained by 150 kg ha-1 net nitrogen with the density of 18 plants per m2 for the first harvest. Moreover, 50 kg ha-1 nitrogen fertilizer treatment with 10 plants per m2 showed lowest amount of dry weight (396.66 kg ha-1) in the second harvest time. However, the interaction of nitrogen and planting density revealed significant effect on fresh yield and leaf area. The highest yield (8071 kg ha-1) was related to 150 kg ha-1 nitrogen treatment with the density of 18 plants m-2. About physiological traits, the results claimed that treatments significantly affected the essential oil percentage, total chlorophyll, total phenol, nitrogen and calcium elements. The highest essential oil content (2.66%) was exhibited by the treatment of 150 kg ha-1 nitrogen with plant density of 10 plants m-2. In addition, the essential oil yield was also influenced by the interaction effect of harvest time and planting density. The highest yield (25665/075 milliliters ha-1) was found by the plant density of 18 plants m-2 from the first harvesting time.
Conclusion: Finally, according to our results, the best treatment was first harvesting time, 150 kg ha-1 nitrogen with the density of 18 plants m-2, which can be recommended for the planting program of aromatic pennyroyal.
