دو نوع تورمالين با خاستگاه آذرين و دگرگوني در سنگ‌هاي دگرگوني شمال گلپايگان، استان اصفهان

Two types of tourmaline with igneous and metamorphic origin in metamorphic rocks of north Golpayegan, Isfahan province

مجموعه دگرگوني موته-گلپايگان دربردارنده انواع سنگ­هاي رسي، نيمه رسي، آهكي، كوارتز-فلدسپاتي و بازي دگرگون است. سنگ­هاي رسي دگرگون شامل كلريت شيست، بيوتيت­ شيست، گارنت شيست، استاروليت شيست، كيانيت شيست، سيليمانيت شيست و آندالوزيت شيست هستند. سنگ­هاي نيمه رسي كوارتز بيشتر و ميكاي كمتري دارند. افزون­ بر كاني­هاي اصلي، در اين سنگ­ها كه شامل كوارتز، مسكوويت، بيوتيت، كلريت، گارنت، استاروليت، سيليمانيت، كيانيت و آندالوزيت هستند گاهي تورمالين نيز به عنوان كاني فرعي حضور دارد. تورمالين از نظر سنگ­شناسي در دو نوع رسي دگرگونه و نيمه رسي با كوارتز فراوان بررسي شد. هر دو نوع تورمالين­ داراي مقادير بالاي Na+K نسبت به Ca در جايگاه X بوده و از نوع تورمالين­هاي قليايي هستند. كلسيم پائين نشان­دهنده مقادير جزئي عضو نهايي Ca يا يوويت و جانشيني جزئي Ca(Fe,Mg)(Na,Al)-1 در تورمالين­هاي مورد بررسي است. مقدار Al بيش از 6 اتم در واحد فرمولي (6/968-6/519) تورمالين ­هاي مورد بررسي را از نوع تورمالين­ هاي آلومينيوم­ دار مشخص مي­سازد. تورمالين ­ها در نمونه نيمه رسي از نوع شورل، با خاستگاه آذرين و برآمده از تورمالين­ هاي تخريبي از سنگ­هاي گرانيتوئيدي هستند، در حاليكه در نمونه رسي تورمالين­ ها دراويت هستند و خاستگاه دگرگوني دارند و به احتمال زياد طي دگرگوني ناحيه­اي در منطقه گلپايگان تشكيل شده­ اند.

The Muteh-Golpayegan metamorphic complex consist of different metamorphic rocks including pelitic, semi-pelitic, carbonate, quartz-feldspathic and basic metamorphosed rocks. The metapelitic rocks include chlorite schist, biotite schist, garnet schist, staurolite schist, kyanite schist, sillimanite schist and andalusite schist. The semi-pelitic rocks contain higher amounts of quartz and lower amounts of mica. Apart from the main minerals in the rocks, which are quartz, muscovite, biotite, chlorite, garnet, staurolite, sillimanite, kyanite and andalusite, some samples contain considerable amounts of tourmaline as minor mineral. Tourmaline was studied in one pelitic sample and one semi-pelitic sample with high quartz content. Tourmaline in both lithologies contain high amounts of Na+K relative to Ca in the X crystallographical site, indicating alkaline tourmalines for the studied samples. Low Ca contents points to low uvite content or limited Ca(Fe,Mg)(Na,Al)-1 substitution. The Al content is higher than 6 atoms per formula unit (6.519-6.968), making them Al-bearing tourmalines. Tourmaline in the pelitic samples is schorl, with igneous origin from detrital tourmalines in granitoids, while tourmaline in semi-pelitic sample is dravite with metamorphic origin, more likely formed during regional metamorphism in the Golpayegan area.