اثر مصرف كود زيستي بر عملكرد و اجزاي عملكرد ارقام ارزن معمولي (Panicum miliaceum L.) و دم روباهي (Setaria italica L.) در شرايط تنش كم‌آبي

Effect of bio-fertilizers application on yield and yield components of millet cultivars Common (Panicum miliaceum L.) and Foxtail millet (Setaria italica L.) in water deficit stress

به‌منظور بررسي اثر رژيم‌هاي مختلف آبياري و كاربرد كود زيستي بر صفات مورفولوژيك، فيزيولوژيك، عملكرد و اجزاي عملكرد دو رقم ارزن، آزمايشي به‌صورت اسپليت فاكتوريل در قالب طرح پايۀ بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه پيام نور شهرستان فريدونشهر در سال 1396 اجرا گرديد. در اين آزمايش رژيم هاي رطوبتي به‌عنوان عامل اصلي در سه سطح (تأمين 100، 75 و 50 درصد نياز آبي گياه) در كرت‌هاي اصلي و كاربرد كود زيستي در سه سطح شامل: عدم كاربرد، 0/5 و يك ليتر كود زيستي (باكتري ازتوباكتر كروكوكوم و آزوسپيريلوم برازيلنس به‌صورت بذرمال) و دو رقم ارزن (گلباف و باستان) به‌عنوان عوامل فرعي به‌صورت فاكتوريل دركرت‌هاي فرعي بودند. نتايج تجزيه واريانس داده ها نشان داد كه تنش كم‌آبي موجب كاهش معني‌دار ارتفاع بوته، روز تا رسيدگي، محتواي آب برگ، عملكرد بيولوژيك، تعداد خوشه در بوته، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه، عملكرد دانه و شاخص برداشت شد. بيشترين و كمترين عملكرد دانه ارزن در تيمارهاي بدون تنش كم‌آبي و كاربرد يك ليتر كود زيستي و تنش شديد كم‌آبي و بدون مصرف كود زيستي (1071/25 و 318/75 كيلوگرم در هكتار) حاصل شد كه حاكي از كاهش 63/2 درصدي ناشي از تنش شديد كم‌آبي بر اين صفت مي‌باشد. بر اساس نتايج به‌دست آمده از اين آزمايش، كاربرد كود زيستي، توانست اثرات مضر ناشي از تنش كم‌آبي بر عملكرد و اجزاي عملكرد در هر دو رقم ارزن را كاهش دهد. رقم باستان از نظر عملكرد بيولوژيك و دانه در رژيم ­هاي مختلف رطوبتي، اعم از كاربرد و عدم كاربرد كود زيستي نسبت به رقم گلباف برتري نشان داد.

To investigate the effect of different irrigation regimes and bio-fertilizers application on morphological, physiological, yield and yield components of two millet cultivars, an experiment was conducted as split factorial based on complete randomized blocks design with four replications on the research farm of Fereydunshahr, Esfahan province in 2016. In this experiment, irrigation regimes were considered as the main plots with three levels (100, 75 and 50 percent of plant water requirement) while bio-fertilizer (with three levels including control, using 1 or 0.5 L.ha-1 Azotobacter chroococcum and Azospirillum brasilense as seed inoculation) and millet cultivars (including Golbaf and Bastan) were arranged as factorial sub plots. The results of varience analysis showed that plant height, days to maturity, relative water content, biological yield, number of panicles per plant, number of seeds per panicle, the thousand-seed weight, grain yield, harvest index were significantly decreased under the water deficit stress. The highest seed yield obtained in non-stressed treatments by using 1 liter of bio fertilizer while the lowest was observed under the severe deficit water stress without bio fertilizer which indicates a 63.2% reduction in seed yield due to the severe water. According to the results of this experiment, the application of bio fertilizer could reduce the harmful effects of water stress on yield and yield components in both millet varieties. Bastan cultivar showed greater biological and seed yield advantage over Golbaf cultivar under different irrigation regimes including with or without bio-fertilizers.