اثر كودهاي بيولوژيك و شيميايي نيتروژنه بر عملكرد و اجزاي عملكرد ارقام اصلاح‌شده نخود زراعي در شرايط ديم

مصرف بي‌رويه كودهاي شيميايي به منظور افزايش توليدات كشاورزي به ويژه در بخش زراعي، موجب بروز صدمات زيست‌محيطي و اختلال در حاصلخيزي خاك مي‌شود. اين تحقيق به منظور بررسي تأثير كودهاي بيولوژيك و شيميايي نيتروژنه بر عملكرد و اجزاي عملكرد ارقام اصلاح‌شده نخود در شرايط ديم در ايستگاه اكباتان مركز تحقيقات، آموزش كشاورزي و منابع‌ طبيعي همدان به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در چهار تكرار با پنج تيمار كودي (شاهد، سوپرنيتروپلاس، نيتروكسين، ريزوچك و كود شيميايي نيتروژن با منشأ اوره) و سه رقم اصلاح‌شده (آزاد، هاشم و آرمان) در سال زراعي92-1391 اجرا شد. نتايج اين تحقيق نشان داد كه تيمار كودي تأثير معني‌داري در سطح 1درصد بر شاخص برداشت و عملكرد دانه داشت. ارقام از نظر تعداد روز تا 50درصد گل‌دهي، شاخص سطح برگ، شاخص برداشت، تعداد دانه در غلاف و عملكرد دانه اختلاف معني‌دار آماري داشتند. اثرات متقابل كود×رقم صفات مورد بررسي معني‌دار نشد. بيشترين عملكرد دانه با تلقيح بذور نخود با كود زيستي ريزوچك حاصل گرديد و استفاده از اين كود زيستي به ترتيب موجب افزايش 39 و 26‌درصدي شاخص برداشت و عملكرد دانه نسبت به تيمار شاهد شد. رقم آزاد 58 و 116‌درصد از شاخص سطح برگ بيشتري نسبت به ارقام آرمان و هاشم برخوردار بود. همچنين نتايج اين تحقيق نشان داد كه بيشترين عملكرد دانه مربوط به رقم آزاد بود كه 44 و 133‌درصد به ترتيب بيش از ارقام آرمان و هاشم توليد داشت. لذا با استفاده از رقم آزاد و تلقيح بذور آن با كود زيستي ريزوچك، علاوه بر افزايش عملكرد، مصرف كودهاي شيميايي در نخود كاهش خواهد يافت.

Excessive use of chemical fertilizers for increasing agricultural production causing environmental damage and disturbance in the soil fertility. Currently, biological approaches for improving crop production are gaining strong status among agronomists and environmentalists following integrated plant nutrient management system. Chickpea is the most important pulse crop which is grown on 463,000 hectares in Iran. Major chickpea areas (98%) are planted under rainfed condition and are grown in rotation with cereals mainly wheat and barley. Mean productivity of chickpea 402 kg/ha in 2014-15 cropping season in Iran. One of the reason for low chickpea productivity in Iran, is unsuitable using nutrition in chickpea farms. Currently biologic fertilizers as an alternative option for chemical fertilizer to enhance to soil fertility in the stable agricultural production are considered. Rhizosphere beneficial bacteria are commonly called plant growth promoting rhizobacteria (PGPR) and have been under researchers focus for many years. PGPRs can stimulate plant growth through different mechanisms. Solubilization of inorganic phosphate is a characteristic has been frequently used for screening these bacteria. The objective of present study was to investigate the effect of biological and chemical nitrogen fertilizers on yield and yield components of improved chickpea varieties.