بِه‌گزيني ژنوتيپ‌هاي عدس (Lens culinaris Medik) با تأكيد بر مقايسة شاخص‌هاي قديمي و جديدِ تحمل به تنش خشكي به‌‌منظور معرفي ژنوتيپ‌هاي اميدبخش

به‌منظور ارزيابي و بِه‌گزيني ژنوتيپ‌هاي عدس متحمل به تنش خشكي و مقايسة شاخص‌هاي قديمي و جديد تحمل به تنش، آزمايشي در قالب طرح آگمنت تحت دو شرايط متفاوت رطوبتي (يك‌بار آبياري در زمان كاشت و آبياري هر 10روز يك‌بار) در سال زراعي93-1392 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه فردوسي مشهد اجرا گرديد. ارزيابي تحمل به تنش خشكي، بر اساس هفت شاخص قديمي (TOL، MP، SSI، STI، GMP، HARM و RDI) و سه شاخص جديد (SNPI، ATI و SSPI) با استفاده از 73ژنوتيپ‌ عدس، شامل 67توده بومي و لاين از ايران و ديگر كشورها و شش نمونه شاهد (سه رقم‌ ايراني بيله‌سوار، كيميا و گچساران و سه نمونه از ايكاردا شامل Cabralinta، ILL325 و ILL857) صورت گرفت. مطالعۀ همبستگي بين عملكرد دانه در شرايط عدم‌تنش و تنش خشكي و شاخص‌هاي مقاومت به خشكي نشان داد كه سه شاخص‌ قديمي HARM، STI و GMP و شاخص جديد SNPI، براي شناسايي ژنوتيپ‌هايي با عملكرد بالا در هر دو شرايط تنش خشكي و بدون تنش مناسب هستند. براي گروه‌بندي ژنوتيپ‌ها، تجزيه كلاستر انجام گرفت و رسم دندروگرام، بر اساس عملكرد گياه، تحت شرايط بدون تنش و تنش خشكي و شاخص‌هاي مورد بررسي، ژنوتيپ‌ها را به سه كلاستر گروه‌بندي كرد كه ژنوتيپ‌هاي مقاوم به خشكي و با عملكرد بالا در كلاستر سوم قرار گرفتند. همچنين ترسيم باي‌پلات نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي 3، 8، 40، 45، 48، 52، 71 و 73 كه دو ژنوتيپ آخر آن جزو شاهدهاي آزمايش بودند، ژنوتيپ‌هاي متحمل به تنش خشكي و با عملكرد بالا هستند.

Drought stress is one of the main problems in agriculture of Iran and the world. Among the environmental limiting factors of the yield crops, drought is the most important factor to reduce production, especially in arid and semi-arid regions. Drought stress reduces water content in plant tissues, lead to growth shrinkage and some physiological and metabolic changes in them. Food legumes, as one of the most important protein-rich vegetable sources, played a major role in providing human protein, especially in low-income and developing countries, and after cereals are the second most important source of human food. These plants, with bio-stabilization of nitrogen, provide a large portion of their nitrogen, and because they require low water and nutrients, they are highly desirable for cultivation in poor lands. Lentil (Lens culinaris Medik) is one of the beans that had more than 20% protein content and characteristics such as the ability to grow in inappropriate conditions and poor soils, has been able to play an important role in the low-income diet of people in developing countries. Regarding to the success of a breeding program depends on the size and diversity of genetic resources, genetic diversity lead to succeeding in selection, so identification of cultivars with high yield, as well as limiting factors of yield potential and genotypes tolerant to these factors in lentil seems to be necessary.