پهنه‌بندي خطر سيلاب شهري با استفاده از روش تصميم‌گيري چند متغيره (مطالعه موردي: شهرك امام علي، شهر مشهد)

(Urban Flood Hazard Zoning Using Multicriteria Decision Analysis (Emam Ali town, Mashhad city

زمينه و هدف: سالانه در نقاط مختلف جهان، جان و مال بسياري از مردم در اثر وقوع سيل به مخاطره مي­افتد. تغييرات كاربري اراضي، افزايش شهرنشيني، ساخت و سازهاي غير اصولي، سيستم فاضلاب قديمي و توسعه اراضي غير قابل نفوذ در مناطق شهري اثرات مهمي دروقوع اين خطر دارند، لذا به منظور مديريت مناطق شهري، انجام اقدامات امدادي و اولويت­بندي مناطق جهت رفع مشكل سيلاب، بايد مناطقي كه بيش­تر دچار مشكل مي­شوند مشخص شوند. روش بررسي: چندين معيار روي سيلاب شهري موثرند و در ايجاد سيلاب شهري نقش دارند كه در تحليل آسيب­ پذيري مناطق شهري دربرابر سيلاب بايد در نظر گرفته شوند. يكي از روش­ هايي كه با دقت كافي و با استفاده از اطلاعات موجود مي­ توان پتانسيل مناطق تحت خطر را مشخص كرد استفاده از روش تصميم ­گيري چند متغيره (MCDA) است كه در اين مطالعه براي تعيين پتانسيل خطر سيلاب در شهرك امام علي (ع) شهر مشهد استفاده شد. براي اين منظور از شش لايه اطلاعاتي شامل لايه فاصله از كانال، شيب، كاربري اراضي، تراكم زهكشي، شيب­كانال اصلي و ارتفاع استفاده گرديد. پس از تشكيل ماتريس مقايسه زوجي براي لايه­هاي ذكر شده، وزن لايه ­ها با استفاده از دانش متخصصان و كارشناسان منطقه تعيين گرديد و در نهايت نقشه مناطق مستعد خطر سيلاب تهيه گرديد. يافته ها: نقشه پتانسيل خطر بدست آمده نشان داد كه 8/2 درصد از منطقه كه در نزديكي خروجي حوضه و در اطراف كانال اصلي قرار دارند، داراي پتانسيل خطر بيش­تري هستند. نتيجه گيري: نتايج و بررسي­ هاي ميداني نشان داد روش تصميم­ گيري چند متغيره روشي دقيق و مناسب براي پهنه ­بندي خطر سيلاب شهري مي ­باشد و با استفاده از اين روش مي ­توان مناطقي كه داراي خطر آبگرفتگي بيش­تري هستند مشخص كرد.

Background and Objective: Inundation in urban areas due to dens storm has created many problems for all cities thorough the world. Urban flood hazard zoning may provide useful information for dealing with contingency and alleviating risk and loss of life and property.Therefore, in order to manage urban areas, take relief measures and prioritize areas to solve the problem of floods, the areas that are most affected should be identified. Method: Vulnerability of urban areas often includes multicriteria that are associated with flooding. One of the methods that are sufficiently accurate and available which can identify flood hazard zoning, is using multicriteria decision analysis (MCDA) that in this study was used to determine the potential of flood risk in urban area. Six variables include: distance to the main channel, slopes, land use, drainage density, slope of the main channel and elevation was used. After determining paired comparison matrix, layers weight was determined by using the knowledge of experts and experts in the region and finally the map of urban flood hazard were identified. Findings: Hazard Potential Map showed that 8.2% of the areas near to the outlet and located around the main channel are at highest hazard potential. Discussion and Conclusion: The results and field investigation showed multicriteria decision analysis is accurate and appropriate method for urban flood hazard zoning and using this method can identify areas with a greater flooding risk.