بررسي اولويت‌بندي زيرحوضه‌ها از نظر سيل‌خيزي با استفاده از مدل SWAT (حوضه آبخيز ارازكوسه استان گلستان)

سيلاب يك پديده طبيعي است كه هر ساله باعث به‌وجود آمدن خسارات سنگين جاني و مالي در نقاط مختلف كشور مي‌شود. هدف اصلي در اين پژوهش، بررسي كارايي مدل SWAT در پيش‌بيني سيلاب و اولويت‌بندي زيرحوضه‌ها در حوضه آبخيز ارازكوسه استان گلستان است. براي واسنجي مدل از برنامه SUFI2 استفاده شد. بعد از اتمام واسنجي و بهينه‌شدن مدل در منطقه مطالعاتي اقدام به اعتبارسنجي مدل شد. واسنجي مدل براي سال‌هاي 1991 تا 1998، و اعتبارسنجي نيز براساس آمار سال‌هاي 2001 تا 2009 انجام شد. براي تجزيه و تحليل نتايج از شاخص‌هاي آماري R2، bR2 و ضريب نش‌ساتكليف (NS) استفاده شد. پس از واسنجي مدل با استفاده از الگوريتم 2SUFI ضرايب 2R، 2 bR و NS به‌ترتيب 0/81، 0/81 و 0/73 و براي مرحله اعتبارسنجي آن 0/81، 0/78 و 0/64 براورد شدند. نتايج آناليز حساسيت 13 پارامتر مؤثر بر رواناب را نشان داد كه شماره منحني (CN2) به‌عنوان مهم‌ترين پارامتر شناخته شد و درنتيجه پارامترهاي ثابت تخليه آب زيرزميني (ALPHA_BF)، زمان تأخير آب زيرزميني (GW_DELAY) و حداقل مقدار ذخيره آب لازم براي ايجاد جريان پايه (GWQMN) به‌ترتيب حساسيت بيشتري دارند. براي بررسي سيل‌خيزي، حوضه آبخيز ارازكوسه ابتدا به شش منطقه يا زيرحوضه كلي تقسيم‌بندي شد. بنابراين با توجه به نتايج حاصل از اجراي مدل SWAT و دو روش تغيير CN براي هريك از زيرحوضه‌ها و تعيين دبي اوج با و بدون يك زيرحوضه، زيرحوضه شماره 6 با كاهش 22/4 درصدي دبي اوج رتبه اول را از لحاظ سيل‌خيزي در منطقه دارا است. درنتيجه به‌ترتيب زيرحوضه شماره 4، 1، 3، 5 و 2 داراي رتبه دوم تا ششم در پتانسيل سيل‌خيزي حوضه ارازكوسه هستند.