مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - زمينه‌هاي روانشناختي گرايش به ايدئولوژي‌هاي تماميت‌خواه با تأكيد بر تحليل توتاليتاريسم از منظر هانا آرنت و اريك فروم

چكيده فارسي :

جامعه توده‌اي و به تبع آن، ظهور توتاليتاريسم در مقطع خاصي از سده بيستم نمود يافته و تحليل‌هاي مختلفي نيز در خصوص ماهيت و نيز علل و عوامل موثر بر ظهور آن ارائه گرديد. با آنكه نظام‌هاي توتاليتر و تماميت‌گرا متعلّق به حوزه سياسي‌اند. اما انديشمنداني همچون اريك فروم و هانا آرنت برآنند كه ريشه‌هاي فكري، اجتماعي و از جمله روانشناختي موثر در بروز و ظهور اين نوع از حكومت‌هاي تماميت‌گرا را در ظهور آن مورد توجه قرار دهند. بحران در تعلّقات و همبستگي‌هاي اجتماعي افراد و نيز بي‌اعتمادي به نهادها و مناسبات موجود در جامعه, بروز نوعي از ياس در مورد وضعيت كنوني و افق پيش‌روي آينده و همچنين احساس ناتواني از پذيرش مسئوليت سنگيني كه در دوران مدرن بر دوش انسان گذاشته شده استء را بايد از عواملي دانست كه اگر هم به ظهور كامل نظام‌هاي توتاليتر نينجامد، ظرفيت‌هاي لازم براي ميدان‌داري و تسلط انديشه‌هاي راديكال و تماميت‌خواه را فراهم نموده و ديدگاه‌هاي عقلاني را تحت‌الشعاع خويش قرار مي‌دهد. با آنكه توتاليتاريسم چندان مجال بروز در دوران كنوني ندارد, اما وجود نشانه‌هايي از زمينه‌هاي مرتبط با عوامل بسترساز آن در شرايط كنوني كشور ماء مي‌تواند براي به حاشيه راندن گرايشات عقلاني هشدارآفرين باشد. ااستاديار موسسه تاريخ و فرهنگ ايران دانشگاه تبريز