تاثير زودسنبله‌دهي بر عملكرد و اجزاي عملكرد در سه زمينه ژنتيكي متفاوت گندم نان ايراني

گل‌دهي زودهنگام و فاز رويشي كوتاه‌تر در شرايط تنش خشكي انتهاي فصل در گندم اهميت فراواني دارد و باعث فرار از تنش كم‌آبي در زمان گلدهي و پرشدن دانه مي‌شود. در اين پژوهش صفت زودسنبله‌دهي از رقم استراليايي اكسكليبر به سه زمينه ژنتيكي روشن، مهدوي و كل‌حيدري با استفاده از روش تلاقي برگشتي منتقل شد. تلاقي‌ها براي توليد نسل BC3F2، طي سال‌هاي 1390 تا 1397 در مزرعه پژوهشي دانشگاه شهيد باهنر كرمان انجام شد. تمامي بوته‌هاي نسل BC3F2 از هر تلاقي از لحاظ زمان سنبله‌دهي مورد ارزيابي قرار گرفتند و از ميان حدود 1000 بوته در هر جمعيت، 20 بوته زودسنبله‌ده و 20 بوته ديرسنبله‌ده گزينش شد. بوته‌هاي انتخاب‌شده از نظر صفات تعداد روز تا سنبله‌دهي، تعداد سنبله در بوته، تعداد دانه در بوته، عملكرد دانه و وزن هزاردانه ارزيابي شدند. نتايج تجزيه واريانس نشان داد اثر متقابل زمان سنبله‌دهي× زمينه ژنتيكي براي صفت تعداد روز تا سنبله‌دهي معني‌دار و براي صفات تعداد سنبله در بوته، تعداد دانه در بوته، عملكرد دانه و وزن هزاردانه معني‌دار نبود. اين يافته نقش ژن‌هاي تعديل‌كننده در زمينه ژنتيكي را روي ژن‌هاي زودسنبله‌دهي نشان مي‌دهد. بيشترين پاسخ به گزينش براي زودسنبله‌دهي در زمينه ژنتيكي رقم روشن و پس‌ازآن به‌ترتيب در زمينه‌هاي ژنتيكي ارقام كل‌حيدري و مهدوي مشاهده شد. نتايج نشان داد زودسنبله‌دهي باعث افزايش وزن هزاردانه مي‌شود، اين نتايج با همبستگي منفي و معني‌دار بين تعداد روز تا سنبله‌دهي و وزن هزاردانه (43/0-) نيز تاييد شد. روشن، كل‌حيدري و مهدوي ارقام ايراني متحمل به خشكي هستند. با اين وجود، اين ارقام نسبتا ديرسنبله‌ده هستند. در اين پژوهش تعداد روز تا سنبله‌دهي به طور معني‌داري در هر سه زمينه ژنتيكي كاهش يافت. با توجه به نتايج اين پژوهش مي‌توان نتيجه‌گيري كرد كه به‌نژادي براي زودسنبله‌دهي نه‌تنها باعث صرفه‌جويي در مصرف آب در بخش كشاورزي بلكه باعث افزايش وزن هزاردانه حتي در شرايط نرمال رطوبتي مي‌شود.