سينتيك رهاسازي مس توسط DTPA از خاك‌هاي آهكي استان آذربايجان شرقي

Kinetics of DTPA extraction of Copper from Calcareous Soils of East Azerbaijani Province

مس از عناصر غذايي كم ­مصرفي است كه سرعت رهاسازي عامل مهمي در تعيين زيست فراهمي آن براي گياه در خاك‌هاي آهكي مي‌باشد. در اين تحقيق، سينتيك عصاره‌گيري مس بومي در 21 خاك آهكي سطحي (30-0 سانتي‌متر) از استان آذربايجان شرقي با روش DTPA مطالعه و بهترين مدل سينتيكي از بين مدل هاي برازش يافته انتخاب شد. براي اين منظور، به 10 گرم خاك هوا خشك 20 ميلي­ ليتر محلول 0/005 مولار DTPA-TEA افزوده و تكان داده شد ودر زمان­هاي 0/16 تا 200 ساعت غلظت مس رهاسازي شده تعيين شد. سپس قابليت مدل‌هاي مرتبه صفر، اول، دوم، سوم، الوويچ، تابع تواني، پخشيدگي پارابوليك، مرتبه اول لاگرگرن و بلانچارد در توصيف فرآيند سينتيك ارزيابي شد. نتايج نشان داد كه با افزايش زمان عصاره گيري غلظت مس رها شده با روش DTPA-TEA افزايش يافت و در زمان­ 72 ساعت به يك تعادل نسبي رسيد. تا 200 ساعت، معادله ­هاي الوويچ ساده شده و دو ثابته بهترين برازش را به داده‌هاي سينتيكي داشتند، اما در دامنه 0/16 تا 20 ساعت، علاوه‌بر اين دو معادله، معادله پخشيدگي پارابوليك نيز برازش خوبي داشت. معادله­ هاي مرتبه اول لاگرگرن و بلانچارد با وجود دامنه وسيع ضرايب تبيين، در 21 خاك مورد مطالعه به داده‌ها برازش مناسبي نداشتند. حاصل­ضرب αsβst معادله الوويچ ساده شده(qt = 1/βs ln(αsβs) + 1/βs lnt) براي 15 دقيقه اول در تمام خاك‌ها بيشتر از يك بود. ثابت b معادله دو ثابته يا تابع تواني (qt = atb) با درصد شن و CEC خاك‌هاي مورد مطالعه به­ترتيب ضرايب همبستگي مثبت (*0/47=r) و منفي (*0/45- =r) معنادار داشت. بيشترين ضريب همبستگي در بين پارامترهاي معادلات سينتيكي برتر بين ab با sβ مشاهده شد.

Cupper (Cu) is one of the micronutrients and the release rate of this element is an important factor in determining its bioavailability in calcareous soils. In this research, the kinetics of native Cu extraction by DTPA was studied in 21 calcareous surface soils (0-30 cm) and the best kinetics model to describe the data was selected. For this purpose 20 mL of 0.005 M DTPA solution was added to 10 g air dried soil and shacked,then during the 0.16 to 200 hours the concentration of Cu was determined. Furthermore the abilities of zero, first, second and third order equations, simple Elovich, two constant rate, parabolic diffusion, Lagergern first order and Blanchard equations in description of the kinetics process were evaluated. According to the results, the rate of Cu extraction by DTPA was increased with time then reached a relative equilibrium in 72 hours. The best models for describing kinetics of Cu extraction during 200 hours were the simple Elovich and two constant rates. Also within 0.16 to 20 hours besides these two equations, the parabolic diffusion was one of the best models, too. Lagergern first order and Blunchard equation despite the wide range of correlation coefficients did not have a good fitness with the 21 studied soils. The αsβst product of simple Elovich equation (qt = 1/βs ln(αsβs) + 1/βs lnt( in initial 15 minutes was larger than 1 for all studied soils. The amounts of constant b in the constant rate equation (qt = atb) were positively and negatively correlated with sand concentration (r= 0.47 *) and CEC values (r=-0.45*), respectively. The highest correlation coefficients between the kinetics parameters of superior equation, was observed between the ab with βs.