تحليلي بر رابطه ي پراكنش توزيع خدمات اساسي و شاخص هاي جمعيتي با تأكيد بر نظريه عدالت فضايي (مورد: شهرستان هاي استان خراسان رضوي)

Relationship between the distribution of basic services and demographic indicators with an emphasis on the theory of spatial justice in the county of Khorasan Razavi province

امروزه يكي از موضوعات مهم در برنامه ريزي منطقه اي، مسئله توسعه متعادل و متناسب خدمات اساسي متناسب با پراكنش جمعيت آن منطقه مي باشد. چرا كه عدم توزيع خدمات مذبور منجر به ايجاد بحران هاي جمعيتي، اجتماعي و مشكلات پيچيده فضايي در راستاي توزيع عادلانه و توسعه متوازن مناطق خواهد شد. هدف از اين پژوهش، سنجش سطح خدمات زير ساختي شهري- روستايي و رابطه آن با پراكنش جمعيتي در استان خراسان رضوي مي باشد. اين پژوهش داراي ماهيتي توصيفي- تحليلي بوده كه جهت گردآوري داده ها از مطالعات اسنادي و ميداني و براي تحليل داده هاي خام و پهنه بندي شهرستان هاي استان خراسان رضوي از مدل هاي تصميم گيري چندمعياره و نرم افزار GIS استفاده شد. در اين رابطه، يافته هاي حاصل از مدل ويكور و مدل سلسله مراتب فازي در سطح شهرستان هاي استان بيانگر عدم توزيع متعادل خدمات مي باشد. شهرستان مشهد در بالاترين سطح از برخورداري و شهرستان هاي سبزوار و نيشابور در حد متوسط و شهرستان هاي خليل آباد و جوين در سطح نامطلوب قرارگرفته اند. با توجه به اينكه شهر مشهد اولين شهر زيارتي ايران بوده به عنوان بزرگ ترين كانون جذب جمعيتي در اين استان مي باشد در وهله اول به نظر مي رسد اين خدمات در سطح استاني در مقايسه با ساير مراكز جمعيتي متعادل نباشد و لذا اين تحقيق دنبال اين مي باشد كه چه راهكارهايي با توجه به شرايط محلي و منطقه اي كه عملي و قابل اجرا باشد مي توان ارائه داد كه اين مراكز جمعيتي به سمت نقطه تعادلي كشيده شود. در ادامه، جهت بررسي ارتباط بين شاخص هاي جمعيتي با وضعيت برخورداري شهرستان ها به لحاظ خدمات شهري از آزمون پيرسون استفاده شد. نتايج اين آزمون نشان داد؛ بين تراكم جمعيت و نرخ رشد جمعيت با تمركز خدمات، به ترتيب با ضريب (0.721) و (0.076) رابطه مستقيمي وجود دارد، از سوي ديگر، فاصله از مركز استان با سطح برخورداري از خدمات اساسي با ضريب (0.113) رابطه چندان معني داري ندارد.

Today, one of the important issues in regional planning, The issue of balanced and proportionate development of basic services is proportional to the distribution of the population of that region. Because non-distribution of services will lead to demographic, social and complex spatial problems, in the direction of equitable distribution and balanced development of the regions. The purpose of this research is to measure the level of urban-rural infrastructure services and its relationship with demographic distribution in Khorasan Razavi province. This is a descriptive-analytic study. For collecting data, documentary and field studies were used to analyze the raw data and classify the cities of Khorasan Razavi province using multi-criteria decision making models and GIS software. The findings of the Vikor and AHPF model in the province's cities indicate non-distribution balanced of services. The city of Mashhad has the highest level, and the cities of Sabzevar and Neyshabur are moderate, and Khalil Abad and Jovein are in the unfavorable level. Considering that the city of Mashhad is the first Iranian pilgrimage city, it is the largest attraction zone of the province, it seems that these services are not balanced in comparison with other population centers. an‎d so the research seeks out what strategies can be made to reach the equilibrium point, given local and regional conditions that are practical and feasible. Pearson test was used to investigate the relationship between demographic indicators and the status of cities in terms of urban services. The results showed that there is a direct relationship between population density and population growth rate with the focus of services. The distance from the center of the province is not significantly related to the level of facilities.