بررسي مفهوم «صورت» نزد ابن‌باجه و تاثير آن بر حركت طبيعي اجسام

حركت، مبدا اساسيِ طبيعيات ابن­باجه(1098-1138) است كه بر تمامي ديدگاه­ هاي طبيعي وي خصوصا تركيب موجودات از ماده و صورت و علل چهارگانه تاثير گذاشته است. اين امر سبب شده تا شناسايي عوامل موثر در حركت اجسام طبيعي در مكانيك ابن­باجه­اي نقش برجسته­اي ايفا كند. مهم­ترين عامل حركت از نظر او متمركز بر «صورت» و تغيير آن در هنگام جابجايي است. در مقاله­ي حاضر مفهوم صورت نزد ابن­باجه و تاثير آن بر حركت طبيعي اجسام بررسي خواهد شد. استدلال­هاي ابن­باجه در مبحث «صورت» و مفاهيم مرتبط با آن علاوه بر تاثير از آراي ارسطو، به واسطه­ي عقل­گرا بودن وي همواره از انديشه­هاي افلاطون و فارابي نيز بهره گرفته است. وي به تاثير از فارابي، نقش صورتي معقول و مجرد از ماده(عقل فعال) را در عالم مافوق قمر و حركت اجرام سماوي و به تبع آن در حركت اجسام زميني موثر دانسته است. اين ديدگاه در استدلال او پيرامون تمايز محرك از متحرك در حركت خودبه خوديِ اجسام طبيعي نيز تاثيرگذار بوده است.