شناسايي صفات موثر بر عملكرد دانه ژنوتيپ هاي گندم نان در شرايط ديم و آبياري تكميلي

Identification of Effective Traits on Grain Yield of Bread Wheat Genotypes in Rainfed and Supplementary Irrigation

توسعه ارقام پرمحصول، هدف اصلي در بسياري از برنامه ­هاي اصلاحي گندم بوده و تحقق اين هدف به شناخت روابط بين عملكرد دانه و اجزاي مرتبط با آن بستگي دارد. به ­منظور بررسي روابط بين عملكرد دانه با برخي از صفات مورفوفيزيولوژيك و تعيين اهميت نسبي هر يك از آنها، تعداد 25 ژنوتيپ گندم نان از نظر 14 صفت مورفوفيزيولوژيك در دو شرايط ديم و آبياري تكميلي در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي با سه تكرار در شرايط مزرعه طي سال­هاي زراعي 1395-1393 در شرايط آب و هوايي مديترانه ­اي غرب كشور (ايستگاه تحقيقات كشاورزي ديم سرارود كرمانشاه) مورد بررسي قرار گرفتند. نتايج تجزيه واريانس، تفاوت معني­ داري را بين لاين­ها از نظر كليه صفات مورد مطالعه در دو شرايط ديم و آبياري تكميلي نشان داد. ضرايب همبستگي ساده بين صفات در هر دو شرايط ديم و آبياري تكميلي نشان داد صفات پايداري غشاء سلولي، طول برگ پرچم، طول ريشك، محتواي آب نسبي، وزن هزار دانه و درصد كلروفيل، بيشترين همبستگي را با عملكرد دانه داشتند. نتايج تجزيه رگرسيون نشان داد كه صفات طول پدانكل، محتواي آب نسبي، محتواي پرولين و درصد كلروفيل در شرايط ديم و صفات محتواي آب نسبي و محتواي پرولين در شرايط آبياري تكميلي وارد مدل رگرسيوني شدند و به ­ترتيب 906/0 و 840/0 از كل تغييرات مربوط به عملكرد دانه را تبيين نمودند. براي مشخص نمودن آثار مستقيم و غيرمستقيم و سهم هر يك بر عملكرد نيز تجزيه ضرايب مسير انجام شد كه بر اين اساس، بيشترين آثار مستقيم مثبت مربوط به طول پدانكل، محتواي آب نسبي و درصد كلروفيل تحت شرايط ديم و محتواي آب نسبي تحت شرايط آبياري تكميلي بود كه نشان دهنده اهميت اين صفات بر عملكرد دانه مي­باشد. ژنوتيپ شماره 1 (آذر 2) براي شرايط آبياري تكميلي و ژنوتيپ شماره 25 (ريژاو) براي شرايط ديم از بقيه ارقام و لاين­هاي مورد بررسي برتر بوده و قابل معرفي براي كشت در شرايط آب و هوايي منطقه مورد مطالعه مي­باشند. صفات فيزيولوژيكي محتواي آب نسبي برگ، ميزان پرولين، درصد كلروفيل و همچنين صفات مورفولوژيكي طول پدانكل و طول برگ پرچم به­عنوان صفات مناسب به ­منظور اصلاح ارقام ديم معرفي مي­گردند.

The development of high yielding cultivars is the main goal of many wheat breeding programs and the realization of it depends on the relationship between grain yield and its components. To investigate the relationship between grain yield and some morphological characteristics and to determine the relative importance of each of them, 25 bread wheat genotypes were evaluated in both rain-fed and supplementary irrigation systems with randomized complete block design with three replications during the farming periods in a farm featuring Mediterranean climate in west of country between 2014 and 2016 (Kermanshah’s Sararud Rain-Fed Agricultural Research Station). Variance Analysis results showed significant differences among lines for all studied traits in both rain-fed and supplementary irrigation. Simple correlation coefficients between traits in both conditions indicated that cell membrane stability, flag leaf length, Awn length, relative water content, thousand grain weight and chlorophyll content, are significantly correlated with the grain yield. Regression analysis showed that peduncle length, relative water content, proline content and chlorophyll content in rainfed and traits such as the relative water content and proline content for the supplementary irrigation condition were introduced into regression model, 0/906 and 0/840 of the total changes related to grain yield, respectively.To determine the direct and indirect effects of traits on yield, path coefficient analysis was done, the highest positive direct effects on grain yield were related to peduncle length, relative water content and chlorophyll content under both mentioned conditions, that showed important characteristics in relation to grain yield. Genotype No.1 (Azar2) for supplementary irrigation conditions and Genotype No. 25 (Rijjaw) for rainfed conditions are superior to the rest of the studied cultivars and lines also can be introduced for cultivation in the climatic conditions of the study area. The physiological characteristics of leaf relative water content, proline content and chlorophyll content as well as morphological traits of peduncle length and flag leaf length are introduced as suitable traits for the improvement of rainfed cultivars.