ارزيابي اثرات ژنوتيپ و محيط بر صفات مرفولوژيكي و زراعي در اكوتيپ‌هاي مختلف سياهدانه (.Nigella sativa L)

Evaluation of Genotype and Environment Effects on Agro-Morphological Traits in Black Cumin (Nigella Sativa L.) Ecotypes

سياهدانه با نام علمي Nigella sativa L. يكي از گياهان دارويي تيره Ranunculaceae است، كه دانه‌هاي آن حاوي روغن، پروتئين، آلكالوئيد (مثل نيجليسين و نيجليدين)، كينون‌ها (مانند تيموكينون)، ساپونين و اسانس فرار مي‌باشند. تنوع ژنتيكي ركن اصلي بيش‌تر برنامه‌هاي اصلاحي بوده و انجام گزينش وابسته به وجود تنوع ژنتيكي مطلوب در صفات مورد بررسي مي‌باشد. از اين رو، به­ منظور تعيين تنوع ژنتيكي تعدادي از اكوتيپ‌هاي سياهدانه و انتخاب بهترين اكوتيپ‌هاي گياه دارويي سياهدانه بومي ايران، آزمايشي در استان اردبيل به صورت طرح بلوك­هاي كاملاً تصادفي با 4 تكرار و در دو مكان از نظر صفات مورفولوژيكي و زراعي انجام پذيرفت. نتايج تجزيه واريانس داده‌ها تفاوت معني‌داري بين صفات مورد بررسي در هر دو مكان نشان داد، كه بيانگر وجود تنوع ژنتيكي بين اكوتيپ‌ها و متفاوت بودن اثر مكان بر ميزان عملكرد و صفات مورفولوژيك اكوتيپ‌هاي سياهدانه است. براساس نتايج تجزيه همبستگي، صفات عملكرد بيولوژيك، تعداد برگ، تعداد انشعابات ساقه، تعداد گل و كپسول در بوته به­ عنوان صفات مهم و تأثيرگذار بر عملكرد دانه شناخته شده‌اند. در مجموع مقايسه ميانگين عملكرد دانه نشان داد كه اكوتيپ‌هاي كرج، اردبيل1، تاكستان، همدان و لردگان از نظر عملكرد دانه در هر دو مكان از ساير اكوتيپ‌ها برتر بودند.

Black cumin (Nigella sativa L.) is one of the medicinal plants of Ranunculaceae family. Its seeds are containing oils, proteins, alkaloids (such as nigellicine and nigellidine), quinines (such as thymoquinone), sapiens and essential oil. Genetic diversity is important in breeding programs, so that selection depends on the existence of genetic diversity in traits. Therefore, an investigation was carried out to select the most successful Black cumin ecotype (s) and to assess the genetic diversity according to the morphological and agronomical traits in some of black cumin ecotypes at two locations based on randomized complete block design with 4 replications (in the research filed of Mohaghegh Ardabili University and Khalkhal city). The results of analysis of variance showed significant differences among studied traits in both locations, wich indicates the existance of genetic variation between ecotypes and the difference in location effect on yield and morphological traits of black cumin ecotypes. According to the results of correlation analysis, it can be concluded that the biological yield, leaf number, number of stem branches and number of flowers and follicle were the most important and effective traits affecting yield and considering that among genotypes, the biggest diversity were observed for these traits, therefore, selecting and breeding for these traits can ideally improve the grain yield. Comparison of means of grain yield showed that Karaj, Ardabil 1, Takestan, Hamadan, Lordegan ecotypes were superior to other ecotypes in both locations.