بررسي اثر متقابل ژنوتيپ و محيط و تجزيه پايداري عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي برنج در استان مازندران

Analysis of Genotype, Environment Interaction and Grain Yield Stability of Rice (Oryza sativa L.) Genotypes in Mazandaran Province

شمال ايران بخصوص مازندران بخش عمده­اي از برنج مصرفي كشور ايران را تأمين مي‌كند. در طول مراحل رشد برنج، اجزاي عملكرد تحت تأثير شرايط محيطي قرار مي‌گيرند و عملكرد نهايي يك رقم به ژنوتيپ و پاسخ آن به شرايط محيطي بستگي دارد. در اين مطالعه، كشت11 لاين اميد بخش برنج بهمراه ارقام والديني (ديلماني، سپيدرود، سنگ طارم و ندا) در سه منطقه از استان مازندران (دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري، موسسه تحقيقات برنج آمل و ايستگاه تحقيقاتي چپرسر تنكابن) براي شناسايي ژنوتيپ‌هاي پايدار انجام گرديد، بر اساس تجزيه امي، محيط، ژنوتيپ و اثرات متقابل ژنوتيپ و محيط اثر معني‌داري بر عملكرد داشته و سهم هر كدام به­ترتيب 58/27، 32/30 و93/21 درصد از كل تغييرات را در برداشتند و اثر متقابل ژنوتيپ و محيط نيز به دو مؤلفه اصلي تفكيك گرديد، سهم اولين مؤلفه اصلي 1/85 درصد از كل اثرمتقابل ژنوتيپ و محيط را بخود اختصاص داده و سهم دومين مؤلفه اصلي 9/14 درصد بود. بر اساس تجزيه باي پلات امي، رقم ندا و لاين 5 براي منطقه آمل، لاين 117براي ساري و رقم سپيدرود و لاين 48 براي تنكابن سازگاري خصوصي خوبي براي اين مناطق داشتند و پايدارترين ژنوتيپ، لاين 117 با عملكردي متوسط حدود 6 تن در هكتار، كه براي همه مناطق قابل توصيه مي‌باشد.

The North of Iran, especially Mazandaran province supplies a large portion of Iran's rice consumption. During the growing season of rice, yield components are affected by environmental conditions and the actual yield of a cultivar will depend on its genotype and response to environmental conditions. In this study to identify stable genotypes, 11 promising lines of rice along with their parents (Deilamani, Sepidrood, Sange-Tarom and Neda) were planted in three different regions of Mazandaran Province, namely Sari Agricultural sciences and natural resources university, the Rice Research Institute of Mazandaran in Amol and the Rice Research Station of Chaparsar, Tonekabon. Based on AMMI analysis, environment, genotype and their interaction had significant effect on yield and explained 27.58%, 30.32% and 21.93%, of the total variation respectively. According to AMMI biplot analysis, Neda and Line 5had specific adaptability to Amol region, Line 117 to Sari, and Sepidrood and Line 48 were specifically adapted to Tonekabon. Based on the results, line 117 with an average yield of 6 t ha-1 was the most stable genotype that could be recommended for all of the studied regions.