مقايسه ي تحمل به خشكي برخي از جمعيت هاي ديپلوئيد وحشي، ارقام تتراپلوئيد و هگزاپلوئيد گندم با استفاده از صفات مورفولوژيكي و زراعي

Evaluation of Drought Tolerance among a Number of Wild Diploid Populations, Tetraploid and Hexaploid Cultivars of Wheat Using Morphological and Agronomic Traits

گندم نان از مهم­ترين محصولات زراعي جهان بوده و غذاي اصلي مردم را در مناطق خشك و نيمه­ خشك از جمله ايران تشكيل مي ­دهد. اين تحقيق به ­منظور بررسي تنوع ژنتيكي و روابط بين صفات مورفولوژيكي و زراعي در شرايط نرمال و تنش خشكي در 35 ژنوتيپ گندم به­ صورت آزمايش اسپليت­پلات در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. صفات مورفولوژيكي و زراعي شامل ارتفاع بوته، طول ريشك، طول سنبله، طول برگ، طول ميانگره، تعداد گره، تعداد پنجه، تعداد برگ، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در بوته، عملكرد دانه، وزن سنبله، وزن صد­دانه و عملكرد بيولوژيكي و صفات فنولوژيكي شامل تعداد روز تا جوانه ­زني و تعداد روز تا خوشه دهي اندازه­ گيري شد. براساس نتايج تجزيه واريانس، همه ­ي صفات مورد بررسي ژنوتيپ­ هاي مختلف با يكديگر تفاوت آماري معنا‌داري داشتند. ضرايب همبستگي بين صفات نشان داد كه عملكرد دانه در حالت نرمال با صفات طول سنبله، وزن سنبله، تعداد گره، تعداد برگ، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبله و تعداد سنبله در بوته همبستگي مثبت داشت. عملكرد دانه در حالت تنش با صفات وزن سنبله، تعدا گره، تعداد برگ، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبله و تعداد سنبله در بوته همبستگي مثبت داشت. در تجزيه و تحليل رگرسيوني در حالت نرمال چهار متغير وزن صددانه، تعداد سنبله در بوته، تعداد دانه در سنبله، و طول ريشك و در حالت تنش شش متغير تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در بوته، وزن سنبله، طول سنبله، وزن صددانه و طول برگ وارد مدل شدند. تجزيه عليت نشان داد كه صفات وزن صددانه در حالت نرمال و وزن سنبله در حالت تنش بيشترين اهميت را در عملكرد دانه داشتند. در تجزيه به مولفه­ هاي اصلي سه عامل اصلي 5/77 درصد از كل تنوع را در شرايط نرمال توجيه مي­ كنند. گروه­بندي جمعيت‌ها بر اساس 17 صفت مذكور در دو حالت نرمال و تنش خشكي متفاوت از يكديگر بود. با توجه به نتايج حاصله ژنوتيپ D1 (با ژنوم AA) و رقم سبلان كه در همه شرايط عملكرد بالاي خود را حفظ كردند مي­ توانند به­ عنوان متحمل­ ترين­ها شناخته شوند.

Bread wheat is considered one of the most important crop plants in arid and semi-arid regions the world such as Iran. The present study aimed to assess the genetic diversity and the relationship between morphological and agronomic traits under normal and drought stress conditions among thirty-five wheat genotypes. A split-plot in RCB consisting of three replicates was carried out. The morphological and agronomic traits, which were measured, included plant height, awn length, spike length, leaf length, internode length and number of nodes, number of tillers, number of leaves, number of spikelets per a spike, number of grains per spike, number of spikes per plant, grain yield, 100 grain weight and biological yield. an‎d phonological traits containing of number of days to germination and heading were calculated too. According to anova, there were statistically significant differences among various wheat genotypes for the all of traits evaluated. Correlation coefficients among traits demonstrated that in normal conditions, there was a positive correlation between grain yield and spike length, spike weight, number of nodes, number of spikelets per spike, number of grains per spike and number of spikes per plant. However, under stress conditions, grain yield showed a positive correlation with spike weight, number of nodes, number of leaves, number of spikelets per spike, number of grains per spike and number of spikes per plant. In regression analysis, the four variables entered the model in normal conditions, included 100 grain weight, number of spikes per plant, number of grains per spike and awn length. an‎d the six variables under stress conditions which have been put in the model contained number of grains per spike, number of spikes per plant, spike weight, 100 grain weight and leaf length. Path analysis revealed that under normal and stress conditions, 100 grain weight and spike weight had the highest role in increasing grain yield, respectively. In the analysis of the main components, the three main factors justify 77/5٪ of the total variation in normal condition.According to the results, the genotype D1(genomeAA( and Sabalan cultivar,which in all their high performance conditions,can be recognizwd as the most tolerant.