به‌كارگيري روش‌هاي چندمتغيره اثرات اصلي جمع‌پذير و اثرات متقابل ضرب‌پذير و تجزيه گرافيگي باي‌پلات جهت مطالعه تأثير برهمكنش ژنوتيپ- محيط بر عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي گلرنگ

Application of multivariable of Additive Main Effects and Multiplicative Interaction and Biplot Graphical Analysis Multivariate Methods on the Study of Genotype-Environment Interaction on Safflower Genotypes Grain Yield

تعداد 25 ژنوتيپ گلرنگ به همراه يك رقم شاهد (كوسه) با هدف بررسي تأثير محيط‌هاي مختلف بر عملكرد دانه ژنوتيپ‌ها در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سه مكان (تهران، بيرجند و اصفهان) طي سه سال زراعي (96-1394) مورد كشت و ارزيابي قرار گرفتند. نتايج حاصل از تجزيه واريانس مدل امي نشان داد كه اثرات اصلي ژنوتيپ و محيط و نيز اثر برهمكنش ژنوتيپ با محيط بسيار معني‌دار است. چهار مؤلفه اصلي اول در مجموع حدود 83 درصد از مجموع مربعات برهمكنش را توجيه نمودند و سهم هر مؤلفه به ترتيب حدود 40، 19، 13 و 9 درصد بود. باي‌پلات اولين مؤلفه اصلي و ميانگين عملكرد دانه براي ژنوتيپ‌ها و محيط­ها مشخص نمود كه ژنوتيپ­هاي Hartman و LRV-55-295 با دارا بودن ميانگين عملكرد بالاتر از ميانگين كل، به‌عنوان ارقام داراي پايداري عملكرد دانه مطلوب شناسايي شدند. باي‌پلات مربوط به دو مؤلفه اصلي اول اثر برهمكنش مشخص نمود كه ژنوتيپ­هاي‌ كوسه، Hartman و PI-250537 از سازگاري عمومي بالايي برخوردار هستند. بر اساس نتايج تجزيه گرافيكي GGE باي‌پلات دو مؤلفه اصلي مدل رگرسيون مكاني، 96 درصد از تغييرات داده‌هاي مربوط به عملكرد دانه را تبيين نمودند. باي‌پلات روابط ميان‌ محيط‌ها مؤيد وجود عكس‌العمل تقريباً يكسان بين ژنوتيپ‌ها در مكان‌هاي اصفهان و تهران بود اما ژنوتيپ‌ها در مكان بيرجند واكنش متفاوت‌تري نسبت به اين دو محيط بروز دادند. طبق باي‌پلات چندضلعي ژنوتيپ A2 در بيرجند و ژنوتيپ Hartman در اصفهان و تهران از سازگاري خصوصي و پايداري عملكرد بالاتري برخوردار بودند. ژنوتيپ Hartman و مكان اصفهان ايده‌آل‌ترين ژنوتيپ و محيط در مقايسه با ساير ژنوتيپ‌ها و محيط‌ها بودند.

To evaluate the effect of different environments on grain yield, 25 genotypes of safflower along with one control group namely Kouse were studied in three locations (Tehran, Birjand and Isfahan) and three years (from 2015 to 2017), in each using a completely randomized block design with three replications. The results obtained from AMMI analysis demonstrated that the main effects of genotype, environment and genotype × environment interaction were highly significant. The first four principal components justified around 83% of the sum of squares of the interactions, and explained 40%, 19%, 13% and 9% of variances, respectively. Drawing the biplot of the first principal component and the average yield for genotypes and environments suggested that genotypes including Kouse, E2417, PI-250537 with higher than average yields and desired stability were selected. Biplot of the first two principal components showed that the interaction between genotypes Kouse, Hartman and PI-250537 were identified as genotypes with good compatibility. Based on GGE Biplot method, two main components of the spatial regression models explained about 96% of grain yield variability. Biplot of relevance between environments confirmed the existence of almost identical reaction between genotypes in both locations including Isfahan and Tehran, but genotypes in Birjand showed a different reaction than these two environments. Based on the polygonal figure, genotypes including A2 in Birjand and Hartman in Isfahan as well as Tehran had a higher degree of narrative compatibility and performance stability. Genotype of Hartman and Isfahan location were the most ideal genotype and environments compared to other genotypes and environments.