بررسي رابطه بين بعد فراكتال و ويژگي‌هاي مورفومتريك شبكه‌زهكشي (مطالعه موردي: حوزه آبخيز دشت يزد-اردكان)

الگوي شبكه­ هاي زهكشي جزء شاخص ­ترين چشم‌اندازهاي سطح زمين محسوب مي­ شوند كه اساس بسياري از مدل­ هاي هيدرولوژيكي و ژئومورفولوژيكي است. با توجه به خصوصيات ژئومورفولوژيكي منطقه، هر كدام از شبكه‌هاي زهكشي ويژگي­هاي فراكتالي از خود نشان مي‌دهند كه به صورت كد يا عدد بدون بعد نشان داده مي‌شود. در واقع، هندسه فراكتال زبان رياضي است كه به صورت، ابزاري كمي براي بررسي ژئومورفولوژي شبكه­ هاي زهكشي و مدل‌سازي بسياري از پديده­ هاي پيچيده طبيعي مورد استفاه قرار مي‌گيرد. ابعاد فراكتالي شبكه‌زهكشي در حوزه­‌هاي آبخيز، معرف ميزان تشابه ژئومورفولوژيكي در بين آن­ها است. در تحقيق حاضر، ابعاد فراكتالي شبكه ­زهكشي حوزه‌آبخيز دشت يزد- اردكان با استفاده از تعدادي از شاخص ­هاي مورفومتريك مورد بررسي قرار گرفت. همبستگي بين شاخص ­هاي مورفومتري و بعد فراكتال شبكه ­زهكشي محاسبه گرديد. مقادير عددي بعد فراكتال براي سه سازند زمين‌شناسي منطقه مورد مطالعه به‌دست آمد كه ميانگين بعد فراكتال 1/149 نشان‌دهنده‌ي سازند آهك تفت، ميانگين بعد فراكتال 1/161، بيان گر سازند گرانيت و مقدار 1/207 نشان‌دهنده سازند كهر است. بيشترين مقدار عددي بعد فراكتال در سازند كهر(1/279) و كمترين آن در سازند تفت (1/046) محاسبه شد. نتايج آزمون تجزيه واريانس يك‌طرفه نشان داد بين ميانگين بعد فراكتال سه سازند زمين‌شناسي با اطمينان 0/99 اختلاف معني‌دار وجود دارد. نتايج روابط معني‌داري بين ابعاد فراكتال شبكه‌زهكشي و شاخص‌هاي مورفومتريك نشان مي‌دهد. بالاترين ضريب همبستگي متعلق به روابط رگرسيوني بين تراكم شبكه‌زهكشي و بعد فراكتال است ( در سطح 0/99). در پايان مي‌توان نتيجه‌گيري نمود كه بعد فراكتال، شاخص نسبتاً دقيق در ارائه خصوصيات مورفومتريك و ژئومورفولوژيك شبكه­هاي زهكشي است كه جزئيات شكل و پيچيدگي­هاي موجود در شبكه‌زهكشي را به صورت يك شاخص بدون بعد نشان مي‌دهد.

The drainage networks as the most prominent landscapes on earth are basis of many hydrological and geomorphological models. Due to the geomorphological properties of the region, the drainage network shows its own fractal properties that are saved as code in it. In fact, drainage networks are fractal phenomena with fractal behavior. Fractal dimension is a parameter used to indicate the complexity of data. The analysis of fractal dimensions of drainage networks and their morphometric properties facilitate the perdition of their behavior in the future. This paper focuses on the relationship between fractal dimensions of drainage networks and their morphometric properties of drainage networks in Yazd- Ardakan basin. Therefore, through an analysis of fractal dimension of drainage networks and its comparison with morphometric properties, the fractal behavior of these drainage networks are investigated. Results showed Pck and Ktl formations indicate highest and lowest fractal dimension respectively. The results indicated a significant relationship between fractal dimensions of drainage networks and morphometric properties. In this research, a positive relationship was observed between morphometric parameters and fractal dimension, so that the greatest correlation coefficient was found between the fractal dimension and the drainage density (0.99).